Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dwateksty
13
wpierwszejkolejnościuświadamiać,kimsięjest–pozwalającnaanalizęswojej
kulturyiswojegoistnienia.Niezauważanyiuprzejmieignorowany,jakwspomi-
na,zacząłpełniejdoświadczaćsiebie,swojejegzystencji,cielesności,psychiki.
WtejsytuacjiInnystałsięzwierciadłemdlaegzystencjibadacza,pokazałmu
(czywręczzmusiłgo)doanalizy,którejwcześniejsięniepoddawał(nieodczu-
wałpotrzeby,byjąprzeprowadzić).
PojakimśczasieGeertzzacząłuczestniczyćwżyciuwioski.Dającsiępo-
nieśćsytuacji,spontaniczniereagującnazagrożenie(wziąłudziałwzakazanym
przezrządwidowiskuwalkikogutów)iwreszciepodążajączareakcjamitłumu,
zyskałstatusczłonkawioski5.TonieoczekiwaneizaskakującedlaGeertzaprzy-
jęciedospołecznościbyłozwiązaneprzedewszystkimzewspólnymdoświad-
czeniem,jakiepołączyłoprzybyszazrdzennymimieszkańcamiBali(wspólna
ucieczkaistrachprzedkonsekwencjaminaruszeniaprawastałysiędominują-
cymdlaświadomościmieszkańcówwioskiprzeżyciem).Geertzwnaukowej
rozprawieopisujewięcswojeprywatneemocje,takiejakstrachczypaniczna
ucieczkaprzezbalijskąwioskęorazkpiącychzniegotubylców.Drwinaiżart
przestająjużjednakbyćobojętnością,oznaczająprzyjęciedowspólnegogrona6.
UświadamiająteżGeertzowi,żedoznania,któretowarzyszyłycałemuzajściu,
mająnietylkoprywatnycharakter(jako„mojedoświadczeniestrachu”),alesą
równieżfundamentalneiuniwersalne(każdydoświadczastrachuniezależnieod
kulturowegowarunkowaniaiprzynależności).Towłaśnieprzeżyciewspólnego
strachudałoGeertzowiiotaczającymgoludziompoczuciejedności.Prywatne
doświadczeniemiałocharakteruniwersalny.Kolejnośćdoznańopisanychprzez
Geertzamawymiaregzystencjalny.Samotność,którastajesięmetarefleksjąnad
sobą–niczymjaźńKierkegaarda,„(...)którajeststosunkiem,któryustosunko-
wujesiędosamegosiebie,aistotątegostosunkujestto,żezachodziondosa-
megosiebie”7–otwierapercepcjęnaczłowieka,naproblemegzystencjiwogóle.
Strachstajesięwięcdoznaniemscalającymifundującymdalszerozważaniado-
tyczącenaturyludzkiej.
WAntypamiętnikachMalrauxszczegółowoopisujeswojąfascynacjękró-
lowąSabą,próbędotarciadotego,corealne,pozamitemilegendą.Wyprawa
doMaribustajesięprzejściemzesferymitycznejwsferęrealną.Jesttorównież
doświadczenienagranicywłasnejiobcejkultury,życiaiśmierci.Doświadczenie
życia,októrympiszeMalraux,jestegzystencjalne.AutorDoliczłowieczejpod-
kreślajednak,żetakieprzeżycieniebyłobymożliwebezkulturowegodoświad-
czenia.Innymisłowy,opowieśćMalrauxrozgrywasięnatrzechpłaszczyznach.
Pierwsza–niemalżetechniczna–jestopowieściąosamymlocienadpustynią,
5Por.tamże,s.466.
6Por.tamże,s.466–467.
7Por.S.Kierkegaard,Chorobanaśmierć,tłum.J.Iwaszkiewicz,ZyskiS-ka,Poznań1995,
s.15.
