Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęptłumaczki
_
11
fałszywe–wątpieniawprawdziwośćwszystkiego–odnosisiętylkododochodze-
niadowiedzypierwszej.Należyjednaktakiezałożenieprzyjąćbardzodogłębnie,
niedlażartuczypozoru,choćzpełnąświadomościątego,iżjesttozałożenie,
anietwierdzenie.Kiedyzaśtakuczynimy,zowegozałożenia,niczymDzgrobu
prawdy(...)nibyjakiśfeniks”15narodząsięprawdymetafizyczne.Prawdytedla
Geulincxtoprzedewszystkimistnieniedwucałkowicieodmiennychsubstancji:
umysłu–substancjimyślącej,orazciała–substancjirozciągłej.
Wątpienie,będącepunktemwyjściadoposzukiwaniawiedzypierwszej,jest
procesemmyślowym.Wobectego,podążajączaDescartes’em,Geulincxuważa
zabezwzględniekonieczneistnieniepodmiotuwątpiącego–myślącego.Pierwszą
konstatacjąmetafizyczną,pierwsząprawdąwiedzypierwszej,jestzatem,powtó-
rzonezaDescartes’em,Dmyślę,więcjestem”.Wynikatozprzekonania,iżDnie-
możliwejest,abymtowszystkomyślał,kiedyśiteraz,ajednakbyłniczym”16.
Tapierwszaprawdapodlegadalszejanalizie.Geulincxrozumiemyśleniebardzo
szeroko,wiążącjenietylkozdziałaniamirozumu,aleteżzezmysłamiiuczuciami.
Zauważa,żemyślenie,odbywającsięnanieskończoneirozmaitesposoby,zależy
odczasuiokoliczności.Stądwyprowadzawniosek,żeniepowodujeichmyślący
podmiot,awykluczająccałkowiciebrakprzyczynytakichmyśli,uważa,iżmoże
wzbudzaćjetylkocoś,cojestświadometego,wjakisposóbmyśliowepowstają.
PowołujesiętuGeulincxnazasadę,którąprzyjmujejakopewnikwrozważaniach
metafizycznych:DOczymniewiesz,wjakisposóbstajesię,tegonieczynisz”
(Quodnescisquomodofiat,idnonfacis)17.Niewiem,wjakisposóbpowstająmoje
myśli,niejestemwięcichtwórcą.Cowięcej,rozmaiterzeczypozamną(Geulin-
cxpodajeprzykładyognia,Słońca,kamieni),jakopozbawioneświadomości,tym
bardziejniemogąbyćtwórcamiowychmyśliwemnie.Jestwięccoś,lub(coszyb-
kowskazujeGeulincx)ktoś,ktojestsprawcąowychmyśli.Jedynymzaśktowie,
wjakisposóbmyślipowstają,jestichtwórca–Bóg.Onwzbudzawczłowieku
myślizapomocąruchuiciała,którymposługujesięniczymnarzędziem.Rozmaite
więcruchyciaławzbudzająrozmaitemyśli.Geulincxpodkreśla,żeciałostanowi
narzędzie,itylkonarzędzie,dowzbudzaniamyśli.Spośródróżnychciałjednojest
szczególne,amianowicieto,codoktóregomyślącejamanajgłębsząświadomość
bezpośredniegooddziaływaniaidoznawania.Jamapoczuciepewnegowpływu
15A.Geulincx,Dysputymetafizyczne,Isagogiczęśćpierwsza,TezaXIII.
16A.Geulincx,Metafizykaprawdziwa,Częśćpierwsza,Twierdzeniepierwsze.
17A.Geulincx,Metafizykaprawdziwa,Częśćpierwsza,Twierdzeniepiąte.Zob.też:A.Geulin-
cx,Etyka,TraktatI,rozdział2,sekcja2,§2,4orazUwagido„Etyki”,DotraktatuI,rozdziału2,
sekcji2,§2,9i14.
