Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
_
ArnoldGeulincx,Metafizykaprawdziwa
łożenieprawdziweniejestzałożeniem,leczsamąrzeczą,idlategozałożenie,które
samowsobiejestprawdziwe,takdługojedyniemożebyćzałożeniem,jakdługo
jestukrytaowaprawda,agdytaprawdazaczynatylkobyćjawna,wtedyzałożenie
upada”13.OstatecznąkonkluzjąGeulincxajestwięc,żezkoniecznościprzyjąć
należyzałożenie,iżwszystkojestfałszem,cowyrażająsłowa:DLecztojestprzy-
wilejemowegozałożenia,przezktóretakzakładamy,żewszystkoprzedprzystą-
pieniemdometafizykijestfałszywe,żeowozałożenie,jakdługoskupiamysięna
owymstanie,aniniepowinno,aniniemożewydawaćsięnamniedorzecznym(...).
Przedprzystąpieniemdometafizykizaś,ponieważniczegoniewiemy(metafizyka
jestbowiemwiedząpierwszą),niemożewydawaćsięnamniedorzecznymzałoże-
nie,wktórymzakładamy,żewszystkobezróżnicyjestfałszywe.Albowiemtemu,
czegoniewiemy,oilechodzionas,przynależećmożeto,żejestfałszywe”14.
Wątpienie,októrymmówiGeulincx,niejestwątpieniemdlasamegowątpie-
nia,jesttostanprzejściowy,celemjestdojściedowiedzypewnej.Czyminnym
bowiemjesttwierdzenie,żecośmasięwłaśnietak,czywłaśnietakiejest,aczym
innymzałożenie–postawieniehipotezycodostanuczyistotyczegoś.Różnicę
tłumaczyGeulincxnaprzykładziedwóchczynności,którymczęstosięczłowiek
oddaje:mówieniailiczenia.Otóż,gdymówimy,zakładamy,żedźwięki,które
zsiebiewydajemysąrzeczami,agdyliczymy,zakładamy,żekamyki,pomagające
wobliczeniach,sąmonetami.Jednakżecałyczasmamyświadomość,żerzeczy-
wistośćjestinna.Niktnieweźmiedźwiękumowyzamiastrzeczy,niktniebędzie
płaciłkamykamisłużącymidoliczeniazamiastmonetami.Przezpewienokres
takiezałożeniasąpomocne,alesątotylkozałożenianajakiśczas.Mogęwięc
założyćprawdziwośćczyfałszywośćkażdejrzeczy,każdejtezy,podwarunkiem,
żejesttoczasowe.
Geulincxwielokrotniepodkreśla,żemożliwośćzałożenia,żewszystkojest
13
Suppositioveritateminmediorelinquit;nametquaevera,etquaefalsaest,aequebonasuppositioest;imo
haecplerumquemeliorestquamilla,eoquodfalsitasmultiplexsit,veritasauteminquoquenegotiotantumuna.
Hincenimfit,utcommodioratquefaciliorsitfalsasuppositioquamvera.(...)Hocamplius,verasuppositiononest
suppositio,sedresipsa;etidcircosuppositio,quaeinseipsaveraest,tamdiusolumpotestessesuppositio,quamdiu
latetillaveritas;quaesimulacpalamessecoepit,hocipsosuppositioconcidit;A.Geulincx,Dysputymetafizycz-
ne,Isagogiczęśćpierwsza,TezaIII.
14
Sedhaecestpraerogativailliussuppositionis,quasicomniaanteingressuminmetaphysicamfalsaessesup-
ponimus,quodsuppositumillud,quamdiuinillostatuversamur,necdebeatnecpossitabsurdumnobisvideri(...).
Atveroanteingressummetaphysices,quandoquidemnihilsciamus(metaphysicaenimestprimascientia),nonpotest
nobisvideriabsurdumsuppositum,quoquamvissinediscriminefalsaessesupponimus.Eienimquodnescimus,
quantumnostrarefert,falsumsubessepotest;A.Geulincx,Metafizykaprawdziwa,Wprowadzenie,Sekcja
II,9.
