Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
_
ArnoldGeulincx,Metafizykaprawdziwa
wfizyce.Rzeczyzaś,któreniepodlegająpodzmysły,prawdziwamądrośćwyod-
rębniaiodcinaodsposobówmyślenianaszejinteligencji,odwłaściwychintelekto-
wimariwrażeń;niemniejbowiem(conieliczniwydająsięspostrzegać)naszinte-
lektsposobyswoichmyśliprzypisujerzeczomprzezsiebiepomyślanym,niżzmysł
rzeczomprzezsiebiepostrzeganymzwykleprzydajeijakbydomalowujewrażenie,
któresammawsobie,arzeczytakodwiedzioneodwłaściwychintelektowimar,
rozważaprawdziwamądrośćwmetafizyce”3.Doktrynaperypatetyckazaś,we-
długGeulincxa,Drozważarzeczy,jakdługosązaciemnionesposobaminaszych
myśli;azpewnościąwfizycerozważarzeczypodlegającepodzmysł,odktórych
[tosposobów]zewnętrzniedziękiowemuwrażeniuiobrazowizmysłusąokreślane
gorącymi,zimnymi,białymi,ciężkimi;wmetafizycezaśrozważarzeczywymyka-
jącesięzmysłowi,jakdługotepodpadająpodsposobynaszejinteligencjiiodnich
zzewnątrzokreślanesąrodzajami,gatunkami,całościami,częściami,bytami,
sposobami,substancjami,przypadłościamiitd.”4.Idalej:DTaksamoperypatetycy
zdziećmisąporównywani,jakoci,którzyzwykliformypoznawczeswoichzmy-
słówprzypisywać(nietylkozmysłem,lecztakżesądzeniem)rzeczomzmysłempo-
strzeganym.Aniemniejrzeczompojmowanymintelektem,itonietylkointelek-
tem(albowiemitoprawdziwiemądrzyczynią),leczsądzeniemrozumu,przypisują
swojesposobyrozumowania,nazywającete[rzeczy](aletoniedosyć),cowięcej
mniemające[onich],anawetbardzosilnieutrzymujące,żesąonesamewsobie
substancjamilubprzypadłościami,albojakościami,alborelacjami,alboczęściami,
albocałościamiitd.Ztegozaś,[cozostałowymienione]nicniemożeprzypadać
samymrzeczom,lecztowszystkozależyodsposobównaszegorozumowania.To
wszystko,powiadam,tojestnasz[sposób]mówienia,zjegopowodunicwrzeczy
3Verasapientiaconsideratresutsuntinse,abstractaeamodisnostrarumcogitationum,quibuscircaillasver-
sarisolemus,itemqueadenominationibusexternis,etvocibusnostrisacnominibus,quibuseasappellaresolemus.
(...)Resquidemsensibussubiectasverasapientiaabstrahitaspeciebusetimaginibus,quaepersensumiisaffingiet
adscribisolent;easquesicabstractascontemplaturinphysica.Resveroquaesubsensumnonsubiiciuntur,abstrahit
verasapientiaatquepraeciditamodiscogitandinostraeintelligentiae,aphasmatibusetspeciebusintellectualibus;
nonminusenim(quodpaucividenturobservasse)intellectusnostermodossuarumcogitationumrebusasecogitatis
tribuit,quamsensusrebusaseperceptisspeciem,quamipseinsehabet,affingereetquasiappingeresolet;etressic
abstractasaphasmatibusintellectualibus,consideratverasapientiainmetaphysica;A.Geulincx,Metaphysicaad
mentemperipateticam,Introductio,sectioI.(Wszystkieprzekładynajęzykpolskifragmentówzdzieł
A.Geulincxa–J.Usakiewicz.)
4(...)consideratresquatenusinficiunturmodisnostrarumcogitationum;etinphysicaquidemconsideratres
subiectassubsensum,quibusextrinseceperspeciemillametimaginemsensusdenominanturcalidae,frigidae,albae,
graves;inmetaphysicaveroconsideratressensumfugientes,quatenushaesubstantmodisintelligentiaenostrae,ab
iisqueextrinsecusdenominanturgenera,species,tota,partes,entia,modi,substantiae,accidentia,etc.;A.Geulin-
cx,Metaphysicaadmentemperipateticam,Introductio,sectioI.
