Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
boskim,zajmującsięłupiestwem:flTatarzyn[ł]robićnieumie”.Tym‑
czasemtopracastanowiwyróżnikczłowieka,postępującegowedług
nakazuBożego,byczynićziemięsobiepoddaną(Rdz2,15).Zdolność
wytwarzaniadóbrjestwłaściwościąludzicywilizowanych,natomiast
braktejumiejętnościcechujebarbarzyńców,oczymzresztączęsto
właśniewodniesieniudoTatarówmówiłaliteraturawiekówdawnych
zAndrzejemFryczemModrzewskimiJanemKochanowskim,także—
WacławemPotockimnaczele
60.PodpióremJurkowskiegoTatar-wilkto
demonicznybarbarzyńca.
NiewątpliwieobrazTatarajakowilkanatrwałewpisałsięwkul‑
turęstaropolską.Poświadczatojegoobecnośćwkompendiumwiedzy
ziemiańskiejJakubaKazimierzaHaura:Składaboskarbiecznakomitych
sekretówoekonomiejziemiańskiej,wydanymporazpierwszyw1689roku
(edycjadruga:1693).Wjednymzrozdziałówowejencyklopedii(Roz-
działXXITraktatuXX),relacjonującymstanówczesnejwiedzyprzyrod‑
niczejipowszechneprzekonanianatematżycia,obyczajówinatury
wilka,znalazłsięnawetosobnyfragment,wyróżnionyformułątytuło‑
wą:Tatarskiejordydowilkaprzyrównanie
61.Kwestiązasadnicząporuszaną
przezHaurawtymfragmenciejestnieludzkiprocederporywanialudzi
wjasyr.Szlacheckiencyklopedystajedyniezpunktuwidzeniatego,
jaktwierdzi,podstawowegozatrudnieniapoddanychchana,dokonuje
ichcharakterystykizapomocącałegozespołunegatywnychcechiza‑
chowańuprzednioprzypisanychwilkom,jakfałsz,zdrada,podstęp,
okrucieństwo,flpolowanienaludzi”
62:
60A.FryczModrzewskicharakteryzowałTatarównastępująco:flmamyprzecież
zasąsiadawrogiegoTatara,czyhającegonakażdąsposobnośćdowojny,którynie
sieje,niezbiera,uczciwejpracysięnieima,ażyjezłupu;”.(A.FryczModrzewski:
Dzieławszystkie.T.1:OpoprawieRzeczypospolitej.Przeł.E.Jędrkiewicz.WstępŁ.Kur‑
dybacha.Red.naukowa,komentarzeS.Bodniak.Warszawa1953,s.339).Zkolei
J.KochanowskiwprzywoływanejjużPieśniospustoszeniuPodolarównieżpołączył
zbójeckierzemiosłoTatarówzniecywilizowanymsposobemżycia:fl[ł]zbójcenas
wojują,/Którzyanimiast,aniwsibudują;/Podkotarzamitylkowpolachsie-
dzą,[ł]”.(Dziełapolskie.T.1.Oprac.J.Krzyżanowski.Warszawa1953,s.317).
RozbudowanejcharakterystykinacjitatarskiejjakobarbarzyńcówdokonałW.Po‑
tockiwTransakcyiwojnychocimskiej:epikzwracauwagęmiędzyinnyminafluryw‑
czyżywot”Tatarów,którzyniepodejmującżadnegozatrudnienia(flanihandlów
prowadzą”,flanisię[ł]parająrzemiosłem”,flaniwsibudują”),czerpiąkorzyści
wyłączniezrozboju:flJeśliukraśćniemogą,bojembiorąkrwawem”.(W.Potocki:
Wojnachocimskał,s.18).
61J.K.Haur:Składaboskarbiecznakomitychsekretówoekonomiejziemiańskiej.Kra‑
ków:M.A.Schedel,1693,s.314—316.
62Wkręgukulturyśródziemnomorskiejwilkodnajdawniejszychczasówcie‑
szyłsiezłąsławą:symbolizowałnienasyconążarłoczność,żądzękrwiimordu(zob.
W.Kopaliński:Słownikmitówitradycjikultury.Warszawa1985,s.1286).
—21—
