Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Genezalitaniiwaspekcieformalno-kompozycyjnym
41
nymprzejąłteżKlemensodEgipcjanprzekonanie,żewmiaręprzyrostu
wezwańmodlitwanietylesięwydłuża,ilekrążynawrotamiwokółImienia,
pozostającegozawszewukryciu.Brachylogianiesprowadzałabysięzatemdo
zwięzłościmodlitwywsensieścisłym,leczdorosnącejdysproporcjimiędzy
zamkniętąramątekstuanieskończonątreścią:
św.KlemensAleksandryjskiprzytaczawyroczniedelfickiejakoprzykładymetody,za
pomocąktórejznaczenierzeczywielkichprzenoszonejestprzyużyciumałejliczby
słów.Ichtrudnadouchwyceniamądrośćpoświadczajegozdaniembezkresną
tajemnicęBoga.CzwartaipiątaksięgaStromateistraktujeobszernienatematreligijnej
niejasności.Zgodniezeswoimzwyczajem,Klemensczerpiezdługiegoszereguźródeł
pogańskichichrześcijańskich,bypotwierdzićtezę,żewcałejswejhistoriiwiedza
orzeczachświętych(tekstKlemensamasilnepowiązaniagnostyczne)byłazastrze-
żonadozarysowaniafilozoficznegolubkościelnegoporządku,aprocesprzemilczenia
iobjawieniastanowiłelementdoświadczeniareligijnegoEgipcjan,Hebrajczyków,
orfików,pitagorejczyków,platoników,arystotelików,stoików,epikurejczyków
iinnych.[...]
TakżewspółczesnymuPlutarchmówioreligiiEgipcjanjako„filozofiispowitej
mitami,wsłowachzawierającychodblaskiizarysyprawdy,którąsamiEgipcjanie
ugruntowali,umieszczającprzedswymiświątyniamisfinksy,bywskazywały,że
egipskienaukireligijneniosąwsobieenigmatycznytypmądrości.”
Dlategojużwerzehellenistycznejnarodziłasiękontrowersjadotyczącanatury
emfazy,któranieograniczasiętylkodoretoryki,aleuczestniczywprocesie
uchwytywaniaprawdyreligijnej.
35
Dozapewnieniaemfaziepierwszoplanowejroli,któraczekałająwkolej-
nychwiekach,przyczyniłsięmiędzyinnymi,żyjącywczasachKlemensa,
„najważniejszydlakulturybizantyńskiejreprezentantokresudrugiejsofis-
tyki”
36
,HermogeneszTarsu,autortraktatuOideach.
Przypomnijmy,żeDeIdeiszalecadlastyludostojnegofiguręˇnömoto,czyli
„rzeczownikiodczasownikowe,zaimki,imiesłowyipodobne”.Czasownikipowinny
byćużywanenajrzadziejjakmożna.Te„rzeczownikowe”pojęciamiałyzagłównycel
definiowanierzeczyświętych,costanowiłozasadniczyproblem,czyraczejzadanie,
zktórymmierzyłsięstyldostojny.Należyodnotować,żegłównynaciskzostał
położonynadynamikę.Teorianiezastanawiasięnadistotaminominalnymi,
występującymikażdanaswójsposóbjakoprzedmiotywiedzyiopisuświata,lecz
nadtymi,którezostaływyabstrahowanezBD"
y>iHczasowników.Takjakwwypadku
wzniosłości,efektemskomplikowanychzdań,różnorakichwyliczeńorazinnych
używanychformułjestzasugerowanierelacjizachodzącychmiędzyposzczególnymi
jednostkamiorazmiędzyjednostkamianadrzędnącałością.
37
35
GeorgeL.Kustas,StudiesinByzantineRhetoric,Qessoloni6h1973,s.167-168.
36
HelenaCichocka,Szkołaretorykigreckiegośredniowiecza(bizantyńskaszkołaretoryki),[w:]
taż,JakubZ.Lichański,Zaryshistoriiretoryki.Odpoczątkudoupadkucesarstwabizantyńskiego,
Warszawa1995,s.67.
37
G.L.Kustas,op.cit.,s.147-148.
