Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
POETYKALITANII
Tłumaczepoznańscyzatytułowalitenutwór„Litaniądziękczynną”
32
.Żaden
innypsalmwksiędzenieotrzymałtakiejnazwy.Ks.JerzyLechKontkowski
umieściłgonaczelezbioru111litanii.
33
Panujepowszechnazgoda,żestanowi
jedenzpierwowzorównaszegogatunku.
PodobniejakwLitaniisłonecznejwodniesieniudoRe,takteżiwtym
utworze,czynnościBogatosubstytutyJegoImienia.Żadensubstytutnie
możebyćjednakztymImieniem(realnymleczpozostającymzawsze
wukryciu)zrównany.Wyjęciedowolnegozwrotuspośródcytowanych
wyżej,umieszczeniegowizolacji(pozamacierzystymśrodowiskiemPsalmu
136)iprzypisaniemurangi,jakątylkoImięmożedlasiebierościć,nietylko
zniweczyłobysemantykęrytmu,októrejbyłajużmowa,lecztakżewy-
paczyłobywogólesensdanegozwrotu.Pozakontekstemzdaniewrodzaju:
„WysławiajciePana[...],którywmądrościstworzyłniebiosa”byłobybliskie
konstrukcjiprzyczynowej,niezależnieodtego,czyprzytoczymyjezaBiblią
Poznańską,czyzaBibliąTysiąclecia.Wobuwypadkachuzyskalibyśmyprzekaz
równoważnystwierdzeniu:„wysławiajciePana,ponieważwmądrości
stworzyłniebiosa”.Dopierowszykuwyliczeniowymdozwiązkuprzyczyno-
wegodochodziefektantonomazji,któranadajerangęsubstytutuImienia
nawetzdaniuoznajmującemu.
Psalm136zpewnościąodegrałważnąrolęjakowzorzecdlapóźniejszych
litaniichrześcijańskich.Sądzimyjednak,żemimozdecydowanychróżnic
teologicznych,nakształtgatunkunieporównaniebardziejwpłynęłymodele
staroegipskie.Utwierdzanaswtymodkryciedokonanewpierwszychlatach
XXwiekuprzezdwóchangielskicharcheologów.BernardGrenfelliArthur
HuntnatrafilinarozbudowanąLitanięIzydy,spisanąnapapirusiezpoczątku
IIstulecia,którejstrukturadopewnegostopniapowtarzaschematznany
zLitaniisłonecznej.Badaczenieomieszkalizauważyć,żecałefrazymodlitwy
powtarzająsięwanapestycznymHymniedoChrystusaZbawiciela,który
KlemensAleksandryjski,działającyledwiekilkadziesiątlatpóźniej,zamieścił
nakoniecswejMowywychowawczej.
34
PrzejęciepolionimicznegowzorcaprzeztakiegopisarzajakKlemens
wydajesięotylezaskakujące,żebyłonrzecznikiempoglądu,wyrobionego
wnurciepitagorejskim,żedopoznaniaBogaprowadzićmożetylkojedna
figurapoetycka:
bDocylog5o
–krótkosłowie,stawiającezaporęgadulstwu
wmodlitwiepotępianemuprzezJezusa.Najwyraźniejzgenempolionimicz-
32
KsięgaPsalmów(101-150),przeł.O.MichałStolarczykCP,[w:]PismoŚwięteStarego
iNowegoTestamentu(wyd.III),red.ks.MichałPeteriks.MarianWolniewicz,Poznań1992,t.II,
s.308.
33
Por.111litanii,red.ks.JerzyLechKontkowskiSJ,Kraków2007,s.13inast.
34
Por.MarvinBascomNorwood,TheHymnofClementandTheIsisLitany,Chicago1926,
s.1-6.Por.EgonWellesz,Historiamuzykiihymnografiibizantyjskiej,przeł.MaciejKaziński,
Kraków2006,s.170-172.
