Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Genezalitaniiwaspekcieformalno-kompozycyjnym
1010Genektenialny
29
Rozpoczynamyodkulturyżydowskiejnietylkozewzględunaciągłość
pewnychobrzędów,przejmowanychprzezKościółpierwotny,lecztakże
zpowodurangi,jakązajmujewlitaniisamgenektenialny.Nagruncie
chrześcijańskimnazwa„litania”odnosiłasiępierwotniewłaśniedoniego.
Jednaznajbardziejznanychrealizacjigenuektenialnegotozawołanie
Kyrieeleison(„Panie,zmiłujsię”).Pozostawienietejgreckiejformuły
wnarodowychlitaniachażpodziśdzieńdowodzi,żepokoleniawiernych
starałysięzachowaćpamięćozwrocie,którynawielustronachEwangelii
przypisanyzostałludziom,kierującymsweprośbydoJezusa.„K7Dieśl6hsön”
wołałojciecepileptyka(Mt17,15).„¶El6hson9m"
yH67Die”–prosilidwaj
niewidomipodJerychem(Mt20,31).Równieżkobietakananejskanastawała
zacórkąsłowami„¶El6hsönme67Die”(Mt15,22).Suplikacjataweszła
następniedomodlitwyOjcówPustyni,polegającejnaniezmordowanym
rozpamiętywaniuwersetu„PanieJezuChryste,SynuBoży,miejmiłosierdzie
nademnągrzesznikiem”
2
.
UtrzymaniewlitaniachoryginalnejwersjiKyrieeleisonmogłoteżwynikać
zfaktu,żewswoimczasiebyłotozawołaniepowszechniezrozumiałe,
ponadnarodowe,znaczniewykraczającepozasensnadanymuprzez
Ewangelię:
GreckizwrotKyrieeleisonsięgaswymikorzeniamiświeckichireligijnychzwyczajów
przedchrześcijańskich;aklamacjatabyłaznanaiszerokostosowanawspo-
łeczeństwachstarożytnych.Tytuł
67DioH
(pan)byłczęstostosowanynaWschodzie
wkulturachmisteryjnych;ktooddawałcześć„niezwyciężonemusłońcu”(solinvictus),
tenodmawiałporannąmodlitwędowschodzącegosłońcaprosząc„Kyrieeleison”.Ten
„aktstrzelisty”wkulcieboga-słońcabyłprawdopodobnienajbardziejżarliwym
wołaniemstarożytnejpobożnościpogańskiej.Grecywczasachhelleńskichodnosili
tentermindobogówiludzi;wPersjizawołaniem„Kyrie,eleison”witanonowego
króla,atreśćtegookrzykubyłapodobnadoradosnegoHosanna:„niechżyjekról,
niechżyjenawieki!”Iodnoszonotowołanie-życzeniedokrólaicałejjegodynastii.
ŻydowskihistorykJózefFlawiuszwspominaoburzliwychowacjachiwznoszonym
wołaniuKyrie,którympozdrawianoprzyszłegokrólaudającegosiędoświątyni.
Słowami„Kyrie,eleison”witanowpaństwierzymskimcesarza,gdyprzybywałdo
jakiegośmiasta,uznającwtensposóbjegogodnośćizasługi,błagającjednocześnie
ołaskę.Podobniedziałosię,gdyzwycięskiwódzrzymski,pouznaniujegozasług
przezsenat,mógł,jakonajwyższewyróżnienie,udaćsięwtriumfalnympochodzie
2
RobertSlesiński,ImięBogawtradycjibizantyjskiej:odhezychazmudoimjasławia,tłum.
s.MałgorzataWyrodekSAC,„Communio”1994,nr1,s.90-91:„Liczniautorzypodkreślają
znaczeniezsynchronizowaniaoddychaniazwypowiadaniemsłówmodlitwy,wdychania
powietrzaprzywymawianiu»PanieJezuChryste,SynuBoży«iwydychaniaprzypozostałych
słowach.Idąonizawyraźnąwskazówkąśw.JanaKlimaka,którybłaga,by»pamięćoJezusie
byłaobecnaprzykażdymoddechu«.Ostatecznymcelemwszystkichtychćwiczeńjestwierne,
jeślinieskrupulatne,wypełnianiezaleceniaPawła:»Nieustanniesięmódlcie«(1Tes5,17)”.
