Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Genezalitaniiwaspekcieformalno-kompozycyjnym
31
Zarównoszykwyrazów,jakteż(wjeszczewiększymstopniu)dobór
czasowników,luźnoparafrazującychKyrieeleison,anadtosamowystąpienie
zaimka–zdająsięsugerować,żewektenialnychformułachznalazła
kontynuacjęstarożytnażydowskamodlitwapijju
ˆt,koncentrującasięwokół
prośbyHos
ˇı
´‘e
ˆnu
ˆ’ado
ˆna
¯j(„Wybawnas,Panie”)
4
.Dokładnykształttejmodlitwy
znamyzpóźniejszychpoetyckichrozwinięć,wiemyjednak,żeśpiewanoją
wewnątrzświątynijerozolimskiejwokresienajwiększejświetności.Na
podstawieśredniowiecznychzapisówJosephHeinemanntakdefiniujeten
gatunek:
A.Wewszystkichpijju
ˆtı
ˆmnależącychdotejformywidaćstałąmatrycę:powezwaniu
otwierającymHo
ˆs
ˇa‘na
¯(„O,wybaw!”)następująniewięcejniżdwalubtrzytytuły,
„przyczyny”itp.,poktórychpowracasłowoHo
ˆs
ˇa‘na
¯.Kolejnewersyróżniąsiętylko
zmiennościąrównoważnychtytułówczyprzyczyn(znów,niewięcejniżtrzech
słów).
B.Wszystkiewykorzystujątylkojedenlubkilkaśrodkówstylistycznychzpodanej
grupy(ianijednegowięcej):
1.Prostyalfabetycznyakrostych[...];
2.„Metrum”zbudowanenapodstawiejednakowejliczbysłówwkażdymwersie;
3.Prymitywnaformarymu,wynikającazużyciategosamegogramatycznego
sufiksu(sufiksdzierżawczy,sufiksliczbymnogiejitp.)nakońcukażdegowersu[...].
Oprócztychtrzechdopisujemyteżnastępującecechynegatywne:
4.[...]Niejasnafrazeologia,aluzjedoliteraturyrabinicznejorazczęstezastę-
powaniewłaściwychrzeczownikówepitetami,sztuczneformygramatyczne.
5.Strukturatychutworówjestskrajnieprosta.Polegajązaledwienastałym
powtarzaniuzdaniapojedynczego.Cowięcej,wzdaniuzostajewyrażonatylkojedna
myśl,którąpodsumowujeresponsoryjnesłowoHo
ˆs
ˇa‘na
¯(„O,wybaw!”),codajerazem
podmiotiorzeczenie(dopełnieniejestwyrażanetylkodomyślnie).Słowazmieniające
sięwkażdymwersiestanowiątylkoformęzwrotudoadresatalub„usprawiedliwie-
nie”mającezyskaćakceptacjęprośby.Niesązaśintegralnączęściąmyśliwzdaniu.
Kolejnezdaniałączyjedynieczystomechanicznyśrodek–akrostychalfabetyczny.
Niemapołączeńwewnętrznych,ponieważkażdeznichpowtarzatylkopoprzednią
treść,bezdodawanianowej.Gdybyniebyłostrukturyalfabetycznej,możnaby
dodawaćlubusuwaćwersybezjakiejkolwiekzmianywsamym„utworze”.Wszystkie
składnikikompozycjiznajdująsięjużwpierwszymwersie.Wersynastępującedalej
niezaprzeczajątemusensowi,anigonierozwijają.
5
CytatzHeinemannamożnabydalejkontynuować,takdobrzepasuje
dolitaniichrześcijańskiej.
6
Wrzeczywistościpoświęconogojednemu
zobrzędówstarożytnych,któryniezanikłpozburzeniumurówJerozolimy,
4
Por.JosephHeinemann,PrayerintheTalmud.FormsandPatterns,Berlin1977,s.146-148.
5
Op.cit.,s.140-141.
6
Podobieństwodotyczynietylkostrukturymodlitwy.Dotyczytakżesposobuwykonania,
dialogizacjitekstu,responsorium.WedługMartinaL.Westa,tencharakterystycznykonglomerat
cech,składającychsięnaśpiewresponsoryjny,ukształtowałsiępierwotnienaterenieCzarnej
Afryki.Por.M.L.West,WschodnieobliczeHelikonu.Pierwiastkizachodnioazjatyckiewgreckiejpoezji
imicie,przeł.MichałFilipczuk,TomaszPolański,Kraków2008,s.84-85.
