Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
POETYKALITANII
leczwodpowiedniozmodyfikowanejpostacirozwijałsiędalejwrozmaitych
rytachżydowskich,znajdującteżodbiciewhebrajskiejpoezjiŚredniowiecza.
TheodorG.Gasterprzedstawiatenobrzędnastępująco:„Wierniokrążalizwój
To
ˆra
¯h,rozłożonynapulpicie(wczasachstarożytnychokrążaliołtarz),
zgałązkamipalmowymiwrękach,wykrzykującdoPanaHo
ˆs
ˇa‘na
¯’!,żeby
wziąłichwobronę.Oprócztychokrzykówwymienialiteżwporządku
alfabetycznymatrybutyBoga:»Przezwzglądnatwojąprawdę«itd.[...]”.
7
PorównująctenopiszodpowiednimfragmentemperykopyJanowej,
nietrudnosięzorientować,żeChrystuswjeżdżającynaosiołkuprzezbramę
jerozolimskąmógłbyćwitanywłaśniezużyciemtychprelitanijnychform
genuektenialnego.Wkolejnychwiekachzhellenizowanewyrażenie„Hosan-
na”,jakrównieżsamopijju
ˆt,oddziaływałynakształtującesięchrześcijańskie
formyliturgiczneiparaliturgiczne.Najstarszeznichzapisałysięwdziejach
kościołaantiocheńskiego.
8
Stamtądprawdopodobniezostałydośćszybko
przejęteprzezdwaośrodki:JerozolimęiKonstantynopol,znajdującpotem
szerokiezastosowanie„wobrzędachEucharystii,jutrzni,nieszporóworaz
wobrzędachudzielaniasakramentów”.
9
Trudnowygospodarowaćmiejscena
wyczerpującyopisprzekształceń,jakienastąpiłypodrodze.SłowamiJohna
Baldovinaprzedstawimydwazasadnicze,dokonanezanimjeszczenazwa
litaniazadomowiłasięwrolinazwygenologicznej.Sątosynapteiektene.
Słowiańszczyzna(wobszarzekulturyWschodunadaljeprzechowująca)oba
tezjawiskanazywajednymogólnymterminemektenia:
Synaptestanowitakąsamąformęmodlitwy,jakawystępujewklasycznychrytach
Eucharystiiwpostaciseriimodlitwwstawienniczychzodpowiedziami.Składasięona
zszereguwezwańdomodlitwywokreślonychintencjach,połączonychodpowiedzią
ludu(Kyrieeleison)orazzamykającąmodlitwąksiędza.Strukturalnychpoczątkówtej
odmianylitaniidoszukiwanosięwdawniejszejformulemodlitwy,zbudowanej
zwezwania,cichejmodlitwyogółuigłośnejmodlitwyksiędza.Wedletejteorii,cicha
modlitwazostałapotemzastąpionaprzezkrótkąodpowiedźludu–naprzykład:Kyrie
eleison–adopierowszystkieprośbyzamykałamodlitwaksiędza.[...]
Wprzeciwieństwiedotamtej,ektene,będącatakżeformąlitanijną,zawieranie
tylkowezwaniadiakona,leczrównieżbezpośredniezwrotydoBoga,którezostają
zamkniętezapomocąodpowiedziludu:Kyrieeleison.Ponadtocechujesięona
nawarstwianiemwstawienniczychczasownikównakońcukażdejmodlitwy(mod-
limysiędociebie,wysłuchajnas,zmiłujsięnadnami)orazwielokrotnym
powtarzaniemKyriepoostatniejprośbie.
10
7
TheodorH.Gaster,Seda
¯rHo
ˆs
ˇa‘no
ˆtBekitbe
ˆRaśS
ˇamra
¯,„Tarbiz”1937,s.340.Przekładna
podst.op.cit.,s.146.
8
Por.ks.JanuszCzerski,Boskaliturgiaśw.JanaChryzostoma.Wprowadzenieliturgiczno-biblijne
doliturgiieucharystycznejKościołaWschodniego,Opole1998,s.84;J.J.Janicki,op.cit.,s.63-64.
9
Por.J.Czerski,op.cit.
10
JohnF.BaldovinSJ,TheUrbanCharacterofChristianWorship.TheOrigins,Development,
andMeaningofStationalLiturgy,Roma1987,s.220-221.
