Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwłaszczabiorącpoduwagęzaangażowanieorazaktywnośćsamegoucznia221.
Jakosynkrólewskijegownuktakiejmotywacjiniemiał.Nauki,jakiepobie-
rał,byłydalekokrótsze,aigrononauczycieliznaczącowęższe.Ponadtomoda
wstyluicharakterzewystąpieńpublicznychzmieniłasię,ulegającpowolnemu,
alestałemuwynaturzeniu—udziwnieniuinapuszoności222.Wdrugiejpołowie
XVIIwiekunależałomówićkwieciście,aoracjewinnybyćpełneodniesień
antycznych,mitologicznychibiblijnych
223
.MimotoJanIIIbyłzadowolony
zpostępówsynawnauceichwaliłjegołacińskielisty224.
WielemiejscawedukacjikrólewiczaJakubazajmowałakwestiapostawyfilo-
zoficznej—zalecanostoicyzmwobeczmiennościlosu.Wyznacznikiemwielkości
miałybyćcnotaisława,aichumocnieniusłużyłyprzykładydzielnościprzodków.
Zwracanouwagęnaniebezpieczeństwonadmiernejżądzywładzy
225
.Niewiele
poruszanotematówodnoszącychsiędosprawpublicznychifunkcjonowania
państwa,atakżetraktującychoważnościirandzesłużbywojskowej.Teostatnie
byłyopartegłównienaopisachkarierysamegoJanaIII.Rzadziejpojawiałysię
rozprawyomożliwościmontowaniaeuropejskiejkoalicjiantytureckiej.Wkradły
siętuelementysugerującetrudnościwewnętrzneRzeczypospolitejwycieńczonej
walkązmuzułmanami.Mogłyonejedyniezniechęcićuczniadopodejmowania
trudusłużącegoobronieojczyzny.Trochęuwagipoświęconokwestiomdemo-
kracjiizłotejwolności,alebezpróbyanalizowaniatematu.Instytucjepolityczne
ipaństwoweRzeczypospolitejniebyłyprzedmiotemodrębnychstudiów.Przy-
wrócenieświetnościkrajowirównieżprzedstawianowformiepustychrojeń.
Omawiającobowiązkirządzących,tworzonomodelnierealistyczny,naprzykład
zalecającoparciestosunkówmiędzywładcąanarodemnamiłości,doradzano
zachowanieniezależnościodpochlebców.Zgóryzakładano,żeniemożliwejest
spełnieniewrzeczywistościideałuwładcy,comogłonapełniaćsercauczniów
pewnymzniechęceniem,jeżeliniecynizmem
226
.Okrojonowszelkiewątkista-
221A.Lipski:PrzeszłośćEuropyZachodniejwopiniachszlacheckichpierwszejpołowyXVIIw.
W:Kultura,polityka,dyplomacja.Studiaofiarowaneprof.JaremieMaciszewskiemuw60-tąrocz-
nicęJegourodzin.Red.A.Bartnicki,J.Dzięgielewski,I.Ignatowicz,J.Taternicki,J.R.Szaflik,
M.Wawrykowa.Warszawa1990,s.173;Z.Trawicka:Studia…,s.171—181.
222
S.Bednarski:UpadekiodrodzenieszkółjezuickichwPolsce.Studiumzdziejówkultury
iszkolnictwapolskiego.Kraków1933,s.45;B.Nadolski:Wymowa…,s.342—343;W.Czapliński,
J.Długosz:Życiecodziennemagnaterii…,s.27.
223T.Bieńkowski:PanegirykażycieliterackiewPolsceXVIiXVIIwieku.W:Zdziejówżycia
literackiegowPolsceXVIiXVIIwieku.Red.H.Dziechcińska.Wrocław—Warszawa—Kraków—
Gdańsk1980,s.190.
224JanSobieski:Listy…,s.487.
225H.Barycz:Rzeczostudiach…,s.132—133.
226Ibidem,s.135—139.Dodajmy,żetakiewłaśniegołosłowne,ażarliwieoczekiwaneprzez
szlachtęobietnicestanąsiępodstawąprogramupolitycznegoJakubaSobieskiegowokresiebezkró-
lewiapośmierciJanaIII.H.Olszewski:Doktrynyprawno-ustrojoweczasówsaskich1697—1740.
Warszawa1961,s.20—21.Skorouczonozłotowolnościowejfrazeologiiiprzyjmowanojątak
bezkrytycznie,tooznacza,żenietowarzyszyłoPolakomwyczucietego,comożliweirealne.
Byłowielceprawdopodobne,żetakieobietnicezostanąprzyjętezentuzjazmemiprzyniosąko-
rzyśćgłoszącemujepolitykowi.J.Maciszewski:Społeczeństwo.W:PolskawiekuXVIIpaństwo
~60~
