Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
1.Terminologiaitypologiasferykonsumpcji
Wterminologiinaukowejmożnawyróżnićtrzyujęciakonsumpcji:
konsumpcjajakoaktspołeczny,
konsumpcjajakoprocesspołeczny,
konsumpcjajakosferareprodukcjispołecznej.
Wpierwszymujęciukonsumpcjaoznaczabezpośredniaktzaspokojeniapewnej
konkretnejpotrzebyczłowiekapoprzezzużycie(użytkowanie)określonegodobrama-
terialnegolubusługi,np.spożycieposiłku,przeczytaniegazety,zażycielekuczyobej-
rzeniefilmuwtelewizji.Aktzaspokajaniapotrzebyjestznaturyrzeczykrótkotrwały
ipopewnymczasienastąpiodnowieniesiępotrzeby,awrazztymkoniecznośćponow-
negojejzaspokojenia.Dotyczytowiększościpotrzebczłowieka,bowiemtylkoniektóre
znichnieodnawiająsięisązaspokajanetylkorazwżyciu(np.niektóreszczepienia
profilaktyczne)bądźokresowo(np.badanialekarskie,leczeniejakiejśchorobyitp.).
Nietrudnodostrzec,żeowepowtarzaneaktyzaspokajaniapotrzebukładająsię
wpewienprocesobejmującyjednostkiludzkieicałegrupyspołeczne.Wtensposób
przechodzimydodrugiego,szerszegoujęciakonsumpcji,tj.rozumieniajejjakoprocesu
społecznego.Wtymwłaśnieznaczeniumożemymówićokonsumpcjijakozachowa-
niachludzipolegającychnauświadomieniuioceniewłasnychpotrzeb,decyzjachich
zaspokojeniaorazzachowaniachzmierzającychdopozyskiwaniaśrodkówichzaspo-
kojeniaiichspożywania.nWtymujęciu–pisałwybitnypolskisocjologJanSzczepański
(1913–2004)–konsumpcjadotyczynietylkozachowańkonsumentajakojednostki,
aletakżemożebyćrozpatrywanajakoprocesobejmującycałezbiorowościzaspokaja-
jąceswojepotrzeby”
1.
Trzecieujęcieterminunkonsumpcja”totraktowaniejejwkategoriachmakroekono-
micznych,czylijakofazyreprodukcjispołecznej,fazykończącejprocesgospodarowania,
kiedywytworzonedobroznalazłoużytkownikaistałosięprzedmiotemzaspokojenia
jegopotrzeb.Tęostatniąfazęprocesureprodukcjispołecznejnazywasięfaząkon-
sumpcji.Najejoznaczeniestosowanejestrównieżpojęciesferykonsumpcji,awjej
zakreswchodzą,ogólnieujmując,warunkiżyciaspołecznego,czylitakiekwestie,
jak:dochody,zaopatrzenierynku,politykaspołeczna,infrastrukturatechnicznaoraz
społeczna,słowemtowszystko,comabezpośrednizwiązekzzaspokajaniempotrzeb
społeczeństwa.
Rozpatrująckonsumpcjęwjejpierwszej,wyjściowejdefinicji,czylijakoaktzaspoko-
jeniapotrzebyczłowiekawwynikuzużywaniadóbrmaterialnychiusług,możnawyróżnić
dwiejejczęści:definiowaną(definiendum)orazdefiniującą(definiens).Definienster-
minunkonsumpcja”zawieradwaelementy:społecznyifizyczny.Tenpierwszywyjaśnia
społecznąistotękonsumpcji(aktzaspokojeniapotrzebyczłowieka),natomiastwdrugiej
częściwyrażonajestfizycznaistotaaktukonsumowania(wwynikuzużywaniadóbr
materialnychiusług).
Zprzyjętejdefinicjiwynika,że–jakwspomnianonawstępie–konsumpcjęmoże-
myrozpatrywaćwróżnychaspektachizwielupunktówwidzenia.Każdazdyscyplin
1J.Szczepański,Konsumpcjaarozwójczłowieka.Wstępdoantropologicznejteoriikonsumpcji,
PWE,Warszawa1981,s.134.
