Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tureckąludnościmuzułmańskiejtegoregionubyłypróbąrealizacji
ideologiipanturkizmu(panturanizmu
)
.
ByłatoideologiazatwórcęktórejuchodziłJusufAczurin,emigrant
zRosji,natomiasttwórczorozwinąłjejzasadyZiyaGökalpwpocząt-
kuXXw.Początkowotwórcypanturanizmupostulowalioczyszczenie
językatureckiegozarabskichiperskichnaleciałości.Następniesfor-
mułowalipojęciewspólnotynarodowejTurkówjakwspólnotyjęzyka,
obyczajów,sztuki,tradycjihistorycznejipochodzeniaetnicznego.
PodkreślanozwiązkietniczneihistoryczneTurkówanatolijskich
zludamitureckimizAzjiŚrodkowej.Twórcytejideologiipropono-
walistworzenienowejwspólnotypantureckiej(panturańskiej).Miała
sięonarozciągaćodStambułuiMorzaEgejskiego,ażpozachodnie
ChinyorazodstepowychterenówpołudniowejRosjiażdoPółnocnej
PersjiipółnocnychIndiiijednoczyćwjednympaństwiewszystkie
pokrewneetniczniegrupyludnościtureckojęzycznej.Jednocześnie
twórcypanturanizmuuważali,iżTurcypowinniprzyjąćzachodnie
wzorcecywilizacyjnebezwyrzekaniasięwłasnejtradycjikulturalnej
ireligii.Ideologiapanturanizmu,aszczególniepomysłstworzenia
olbrzymiegoimperium,obejmującegowszystkieludytureckojęzyczne
zostałaprzyjętaprzezmłodoturkówjakoważnyelementichprogramu
politycznego
27
.
Wśródczłonków„KomitetuJednościiPostępu”,szczególnie
EnverPaszabyłgorącymzwolennikiempanturanizmu.6grudnia
1914r.objąłonosobiściedowództwoIIIarmiitureckiejnafroncie
rosyjsko-tureckim
28
.
PrzeciwkosiłomtureckimRosjanienafronciekaukaskimzgrupo-
walipoczątkowookoło100000żołnierzy.Oddziałamirosyjskimi
dowodziłnamiestnikKaukazuI.Woroncow-Daszkow.Wprzeciwień-
stwiedoofensywnychplanówtureckich,dogłównychzadańformacji
carskichnależałydziałaniadefensywne,toznacznyobronaZakauka-
ziaprzedatakiemzestronywojskosmańskich,gdyżdlaRosjiowiele
ważniejszybyłfronteuropejski,naktórymwalczyłaprzeciwkoNiem-
comiAustro-Węgrom.Ponadtowojskarosyjskiefrontukaukaskiego
miałytakżeprzeciwdziałaćpróbomzajęciaAzerbejdżanuPerskiego
27
T.Świętochowski,AzerbejdżaniRosja,s.65-66.
28
A.O.Arutjunian,Kawkazskij,s.141-142.
25
