Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział3:Etnoskładniaisłowiańskadusza…
wmyślktórejkulturajestzbioremuprzekazywanychhistoryczniewzorców
znaczeń,wyrażanychwformiesymbolicznej”
,oczywistestajesiękulturowe
umocowaniejęzyka,podobniejakmiejsceantropologiiwinterdyscyplinar-
nymparadygmacie.
Przedmiotemetnolingwistyki(lubjejszczegółowejpoddyscypliny,
czylietnoskładni)jestbadaniejęzykawkontekściekulturowym:usystema-
tycznerozważaniepozycjispołeczno-kulturowejużytkownikówjęzykapo-
przezanalizęznaczeniawyrażeńisposobuichrozumienia”(Zinken2009:1,
tłum.E.T.).Celemtychdociekańjeststworzenieopisuugruntowanegowję-
zykuobrazuświata,upodstawktóregoleżąróżnesystemynaiwnegomyśle-
nia(folkphilosophies-por.Wierzbicka1992)ożyciuikondycjiludzkiejoraz
różneuzaszłości”dotyczącewspólnotkulturowych-całokształtwydarzeń
historycznychiczynnikówwarunkującychludzkiepostawyorazprzekona-
nia(por.Bartmiński2009:205).
Klasyka:sud’bailos
Badaczezajmującysięetnolingwistyką,awszczególnościkulturowymumo-
cowaniemsłówkluczywjęzykachsłowiańskich(inietylkosłowiańskich),
wielemiejscapoświęcająrozważaniomdotyczącymjednegoztakichsłów:
rosyjskiegoleksemusud’baijegoinnojęzycznych(nie)odpowiedników.
ObszernaanalizaAnnyWierzbickiej(1992)stałasięinspiracjądlaJerze-
goBartmińskiego(2009,rozdz.16),któryopisWierzbickiejzmodyfikował
irozszerzył.Obojeautorzydowodzą,żerosyjskasud’ba,podobniejakpol-
skilos,wyrażająwiarę,żesud’ba/losmanadludźmiwładzęniezależnąod
ichwoli,władzę,którejczłowiekmusisiępoprostupoddaćzpokorąire-
zygnacją.Przekonanieowszechmocylosuwyrażasięwantropomorfizacji:
człowiekznajdujesięwrękachlosu,rzeczydziejąsięzwolilosu,losbywa
okrutnyinieubłagany.Zrządzenialosudecydująoludzkimżyciu,akaprysy
losusprawiają,żeniesposóbtymzrządzeniomzapobiec,ponieważlosjest
nieprzewidywalny.Branielosuwewłasneręceitwierdzenie,żeczłowiekjest
panemwłasnegolosuwymagawięcnieladaodwagijakoaktsprzeciwuwo-
beckulturowejnormy.Rosyjskasud’bamawszystkiecechypolskiegolosu
wjeszczewiększymstopniu,coWierzbickatłumaczyczynnikamihistorycz-
no-kulturowymi:wielowiekowymuciskiemjednychgrupspołecznychprzez
inne,uprawosławnącechąrezygnacji”iufatalizmemWschodu”
.Natomiast
historięikulturępolską-takżezewzględunahistoryczneikulturowe
uwarunkowania-cechujemniejszypesymizm,niższystopieńbierno-
ściirezygnacji,cobadaczkaprzypisujewpływomZachoduiwolnejwoli
37
