Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Otoczenieaktukomunikacji,wujęciuHymesa,mawymiarzarównofizyczny
(czasimiejsce),jakipsychologiczny(atmosfera,stopieńzażyłościmiędzyuczest-
nikamiwydarzenia).Wopisieniemożnapomijaćtakżecelukomunikacji,jej
nastrojuorazcharakteru(nazwanychtonacją).Narzędziaodnosząsiędorejestru
orazstopniaformalnościwypowiedzi.Normytozasady,którerządzązachowa-
niemuczestnikówaktukomunikacjiorazwydarzeniemkomunikacyjnymjako
takim.Rodzajtoczonegodyskursuokreślonyzaśzostałmianemgatunku.Hymes
podkreśla,żewanalizieposzczególnychwydarzeńkomunikacyjnychnależybrać
poduwagęwszystkiekomponenty,gdyżkażdyznichwpływanadobórśrodków
językowychstosowanychprzezużytkowników.
Takiespojrzenienazjawiskajęzykowewykluczaujmowanieichjedyniewkate-
goriachgramatyczności/niegramatyczności,coproponowałmodelgeneratywny.
Trzebaje,zdaniemHymesa(1972:281),widziećwczterechwymiarach,którenie
mająnaturybinarnej,leczstopniowalną.Sąnimi:
–możliwość(stopieńmożliwości),
–wykonalność(stopieńwykonalności),
–odpowiedniość(stopieńodpowiedniości,adekwatności),
–realizacja(stopień,częstośćrealizacji)ijejkonsekwencje.
Pierwszykażespojrzećnakomunikacjęprzezpryzmattego,cojestmożliwe
wjęzykuzformalnegopunktuwidzeniazewzględunacechysystemu
5
.Drugi
wskazujenakoniecznośćuwzględnieniawanalizachjejuwarunkowańocha-
rakterzepsycholingwistycznym.Stopieńdostępnościśrodkówumożliwiających
użytkownikowidziałaniajęzykowemożesiębowiemzmieniaćwwynikudziałania
czynników,takichnaprzykładjakograniczeniapercepcji,zaburzeniapamięci,
zmęczenie.Odpowiedniośćzkoleiodsyładosocjolingwistycznychdeterminantów
aktukomunikacji,azatemdokoniecznościokreśleniastopniaadekwatnościoraz
fortunnościwypowiedzizarównowodniesieniudokontekstusytuacyjnego,jak
iocenpartnerów.Realizacjazaśtofaktyczniezaistniałyaktkomunikacjiwraz
zwszystkimijegonastępstwami.Strukturaczwartegoparametruzgóryzakłada,
żeniewszystkieaktysądoskonałe.Wydarzenieobejmujebowiemnietylkoto,co
możliwe,wykonalne,odpowiednieizostałowykonane,leczrównieżito,coniedo
końcamożliweizupełnienieodpowiednie,ajednakzostałowykonane6.
Kompetentnymużytkownikiemjęzyka,dowodziHymes,jestwięcnietyleten,
ktotworzyirozumiepoprawnepodwzględemgramatycznymwypowiedzi,ileten,
ktoumiejedostosowaćdokontekstu,wktórymsątworzone,orazrozpoznaćich
stosowność7.„Gdybynieistniałyokreślonezasadyużyciajęzyka–pisał–niektóre
5
Wtymwymiarzenależałobyumiejscowićogólnąkompetencjęjęzykowąwznaczeniu
Chomsky’ego,przynajmniejwtejwersji,jaksłuszniezauważaA.Piotrowski(1980:96),wktórej
ograniczasięonadogramatyki.
6
Zdaniemożewięcbyćgramatyczniepoprawne,niezręczne,taktowneirzadkoużywane
(Hymes,1972:281–282).
7Badaniawykazałyjednoznacznie,żedlaużytkownikówjęzykapewnezdaniagramatycznie
poprawnemogąbyćnieakceptowalne,podczasgdyniektórezdanianiepoprawnesąmożliwedo
zaakceptowania(zob.Awdiejew,Habrajska,2004:19).
23
