Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
III.
Jestoczywiste,żepodrugiejwojnieświatowej,poprzełomieustrojowymdoko-
nanymwlatach40.ubiegłegostulecia,kodekspostępowaniacywilnegoz1930r.
niemógłsięUutrzymać”.RaziłnowewładzenietylkoUzłympochodzeniem”
,ale
przedewszystkimjakpodnoszononiebyłwstanierealizowaćUpodstawo-
wychzałożeńKonstytucjiPRLwdziedzinieprocesucywilnego”.Niemógłbyć
równieżUskutecznymorężemwumacnianiupraworządnościludowej,ochrony
własnościspołecznejiprawobywateli”.Podkreślano,żejakkolwieknowelizacje
przybliżyłyprzedwojennykodeksdoUnowychpotrzeb”
,tojednakspołeczeństwo
wciążoczekiwałonaunormowanieprocesutypusocjalistycznego.Trzebaprzy
tympamiętać,żeinneważneaktyprawneustanowionewokresiemiędzywojen-
nym,wtymkodekshandlowy,pozostaływporządkuprawnymtylkodlatego,
żewUnowejrzeczywistości”miałyzupełniemarginesoweznaczeniealbonie
miałygowogóle.
Nagrunciekrytykistaregokodeksuwyrosłotakżenowespojrzenienafunk-
cjeiceleprocesucywilnego.Naukazaczęłaupowszechniaćistalepowtarzać
marksistowskątezę,żepostępowaniecywilnepełnirolęsłużebnąwobecprawa
materialnegoisłużywyłącznierealizacjijegonorm.Tymsamymwykazywano
iotochodziłowtejtezieżerównieżprawoprocesowejestściślezwiązane
zestosunkamiprodukcyjnymiispołecznymi.
Zapowiedziąnowegokodeksupostępowaniacywilnegowtedyjeszcze
nieplanowanegobyłareformadokonanawlipcu1950r.,anastępniewkwiet-
niu1953r.
3
Jakkolwiekzpunktuwidzenialegislacyjnegochodziłotylkoonowe-
lizacjękodeksuz1930r.,todoszłodogruntownejprzebudowysystemuprawa
procesowego,gdyżdogłębnymzmianomocharakterzeustrojowym(nowastruk-
turasądów,dwuinstancyjność,likwidacjawydziałówhandlowych,wprowa-
dzenieławników,udziałprokuratorawpostępowaniucywilnym)towarzyszyło
takżeprzewartościowanienaczelnychzasadprocesu.Pożegnaniezpryncypiami
procesuniebyłooczywiściemożliwe,zatemusiłowanostarymzasadomnadać
nową,Usocjalistyczną”treść.
Wsposóbdrastycznynadwątlonozasadędyspozycyjności;zasadębez-
względną,stanowiącąrefleksiatrybutautonomiiprawprywatnych,oznaczającą,
żesędziamożebraćpodrozwagętylkotenwycinekrzeczywistości,któryzosta-
niemuprzezpowodapodany.Wujęciuówczesnejnauki,czerpiącejbezkrytycz-
niezdoświadczeńradzieckich,zasadadyspozycyjnościłączonaściślezzasadą
oficjalnościpolegałanamożliwościrealizacjiprawprzysługującychstronietylko
wsposóbzgodnyzinteresamisocjalizmu;wraziekonfliktupaństwo,czylisąd,
miałoprawo,anawetobowiązek,interweniować.Prawostronydowszczęciapro-
cesuzostałoograniczoneuprawnieniemprokuratoradowytoczeniapowództwa
wkażdejsprawie,azwiązanieżądaniempowodawyłączonowtychsytuacjach,
wktórychwgręwchodziłaochronamieniaspołecznego.Jednocześniepoddano
szerszejkontrolisąduprocesoweaktydyspozycyjnestron,takiejakcofnięcie
3
Ustawazdnia20lipca1950r.ozmianieprzepisówpostępowaniawsprawachcywilnych(Dz.U.
Nr38,poz.349)orazdekretzdnia23kwietnia1953r.ozmianieniektórychprzepisówpostępowania
wsprawachcywilnych(Dz.U.Nr23,poz.90).
34