Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZEDMOWA
I.
Prawoprocesowecywilnejestczęściąprawapublicznego,awięcprawa
uwzględniającegointeresogółu,regulującegostosunkispołecznezpunktu
widzeniainteresuwspólnego.Jegoakcesdoprawapublicznegojestjednakswo-
isty,służyonobowiemtakżeanierzadkotencelmacharakterpierwszorzędny
ochronieirealizacjinormprawaprywatnego.Obecnośćwprawieprocesowym
cywilnympierwiastkówprywatnoprawnych,aniekiedyklasycznychinstytucji
prawaprywatnego(uznanie,ugoda,potrącenieitd.),jestzatemcałkiemnatu-
ralna.Różnybywatakżerozkładelementówinkwizycyjno-śledczychielemen-
tówkontradyktoryjnych,czylistopieńtzw.publicyzacjiprocesu,jednakproces
jakocałośćorazwszystkiejegoinstytucjeiurządzeniazawsze,mimoniekiedy
teleologicznejniejednorodności,mającharakteriurispublici.Odgrywatoistotną
rolęprzyopisie,objaśnianiuistosowaniutychinstytucji,atakżeprzywykładni
irozstrzyganiupowstającychwpraktyceproblemówjurydycznych(prawnopro-
cesowych).Niebagatelneznaczeniemajątakżeaspektyhistoryczne,awięcsięga-
niewstecz,doźródełposzczególnychinstytucji,rozpoznawaniecelówiprzyczyn
powodującychichpowstanie,ustalanieroli,jakąodgrywały,orazśledzeniefaz
rozwoju,któremupodlegały.
Źródełprawaprocesowegocywilnegowjegonowożytnym,współczes-
nymkształcienależyposzukiwaćuzaraniawiekuXIX.Wśladzakodeksami
cywilnymiKodeksemNapoleonaz1804r.,kodeksemcywilnymaustriackim
z1811r.orazkodeksemcywilnymniemieckimz1896r.zaczęłypowstawać
kodeksypostępowaniacywilnegowypełnionenormamigwarantującymisku-
tecznąrealizacjęprawprywatnych.Wwynikuuwarunkowańhistorycznychna
ziemiachpolskichobowiązywałokilkaporządkówprocesowych,narzuconych
przezzaborców,osadzonychnawspólnychfundamentach,aleróżniącychsięco
dozasadiposzczególnychrozwiązańnormatywnych.Odmiennościwynikały
zwieluprzyczynozróżnicworganizacjisądownictwa,ztradycji,zdecyzjiimpe-
ratoraorazzdorobkudoktrynalnego.
Ocharakterzeporządkuprocesowegozasadniczozawszedecydowałydwa
kryteriaobalansmiędzyelementamikontradyktoryjnościiinkwizycyjnościoraz
osnowa(typ)środkówzaskarżenia.Spoglądającwstecz,naostatniestulecie,
możnastwierdzić,żewpaństwachdemokratycznychkształtującychspołeczeń-
stwoobywatelskieorazedukującejewpoczuciuodpowiedzialnościzawłasne
działaniaprocessądowyodznaczałsięprzewagąelementówkontradyktoryjno-
ści(sporności),natomiastelementyzasadyśledczejdominowaływpaństwach
totalitarnychlubautorytarnychalbotych,wktórychzinnychpowodówzazna-
czałasięomnipotencjapaństwa.Liniępodziałumiędzysystemamiśrodków
31