Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
AnnaTatarkiewicz
dopodobniejprzezwprowadzonyustawamijulijskimisystemnormregulującychkwe-
stiemałżeńskie6.Zgodnieznimipozostawaniewkonkubinacieniebyłoanizakazane,
aniteżniepodlegałokarom,jednakporazpierwszyprzeprowadzonazostałabardzo
wyraźnaliniapodziałupomiędzyzwiązkamimałżeńskimiapozamałżeńskimi.Lex
Iuliademaritandisordinibuszroku18p.n.e.zakazywałamałżeństwsenatoróworaz
ichmęskichpotomkówzwyzwolenicami,atakżewolnourodzonychzkobietami
ozłejreputacji.Zakaztennabrałcharakteruistotnejprzeszkodymałżeńskiejodcza-
sówMarkaAureliuszaiKommodusa,kiedytozawartezjegopominięciemmałżeń-
stwadotkniętezostałysankcjąnieważnościnamocyuchwałysenatu7.Później,wraz
zrozprzestrzenianiemsięchrześcijaństwa,ustawodawcypoświęcalitegotypuzwiązkom
corazwiększąliczbęuregulowańicorazsilniejingerowaliwstrukturękonkubinatu8.
Odżyciawkonkubinacieniestroniłyosobyzkręguwładzy,wtymtakżecesarze.
Opisująckonkubinatwśródrzymskichcesarzy,RaimundFriedlpodzieliłichna
związkipoligamiczne,wktórychcesarzpozostawałjednocześniewzwiązkuzinną
kobietą/innymikobietamiobokprawowitejmałżonki,orazmonogamiczne,zastępu-
jącemałżeństwo9.Wśródprzykładówkonkubinatutrwającegorównocześniezmał-
żeństwemnależywymienićzwiązekcesarzaNerona(podczasjegomałżeństwazOk-
tawią)iKlaudiiActe,wyzwolenicygensClaudia10.KonkubinąLucjuszaWerusa
(wczasiejegomałżeństwazLucyllą)11miałabyćprzepięknaPanthea,akonkubiną
Kommodusa—Marcja(AureliaCeioniaDemetrias)12iDamostrata13(gdybyłżonaty
zBruttiąCrispiną).Wnkonkubinatachpoligamicznych”żylirównieżGordianII
6M.ZABŁOCKA:Przemianyprawaosobowegoirodzinnegowustawodawstwiedynastiijulijsko-
-klaudyjskiej.Warszawa1987,s.34.
7A.PACZKOWSKA:Wymogiistnieniakonkubinatuwprawierzymskim…,s.109—125.
8LiteraturadotyczącakonkubinatuwRzymienp.:B.RAWSON:RomanConcubinageandOtherDe
FactoMarriages.nTransactionsoftheAmericanPhilologicalAssociation”1974,104,s.279—305;
T.A.J.MCGINN:ConcubinageandtheLexIuliaonAdultery.nTransactionsoftheAmericanPhilological
Association”1991,121,s.335—375;S.TREGGIARI:Concubinae.nPapersoftheBritishSchoolatRome”
1981,49,s.41—69;Wykazźródełiliteraturydotyczącejkonkubinatuwprawierzymskimzestawiła
AleksandraPaczkowska:A.PACZKOWSKA:Aktualnystanbadańnadproblematykąkonkubinatuwprawie
rzymskim…,s.845—849.
9A.PACZKOWSKA:Wymogiistnieniakonkubinatuwprawierzymskim…,s.109—125.Autorkazwraca
uwagę,żewświetleźródełkonkubinatbyłzwiązkiemmonogamicznym(CAIUS,5,26,1).Kwestiamożli-
wościwspółistnieniamałżeństwaikonkubinatujestjednaksporna.Rzecznicykompromisowegowtej
sytuacjistanowiskauważają,żemężczyznażonatymógłmiećjednąlubwięcejkonkubin,jednakżepod
warunkiem,żeniepozostawałyonepodtymsamymdachem,comałżonka.Zwolennikiemistnienia
konkubinatówmonogamicznychipoligamicznychjestm.in.wspomnianyFriedl:R.FRIEDL:DerKonku-
binatimkaiserzeitlichenRom…,s.170.
10PIR2,C1067.
11RE,XVIII,3(Panthea);SHAMarcusAurelius,8,37;LuciusVerus,7,10;LUKIAN:Imag.,10,22;
LUKIAN:ProImag.,40.
12PIR2,M26;CASSIUSDIO,72,13,5;72,22,4;73,16,5;SHACommodus,8,6;11,9;17,1;Perti-
nax,5,2;DidiusIulianus,6,2;CILX5918.
13PIR2,D5;CASSIUSDIO,72,12,1.
