Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Messalina,czyliwniewolistereotypu
41
właśnieMessaliny.Wynikazniego,żewedługprzekonaniacesarzowejWaleriusz
AzjatykbyłkiedyśkochankiemPoppeiSabiny.Taksięzłożyło,żezarządzałrównież
wspaniałymiogrodamizałożonymiprzezLukullusa,którychMessalinapożądała(hor-
tisinhians),dlategonakłoniła(imittit)PubliuszaSuiliuszaRufusa,abyoskarżyłAzja-
tykaiPoppeęSabinęocudzołóstwoispisek.Azjatykapojmanoiprzyprowadzono
bezpośredniodocesarskiejsypialni,poczymtamgoprzesłuchano.JakpodkreślaTa-
cyt,zarzutystawiałSuiliuszwobecnościMessaliny.Pozacudzołóstwem,oskarżył
Azjatykaokorumpowanieżołnierzy,nakłanianieichdonierządu(stuprum),awresz-
cieozniewieściałość(mollitia)28.Dyskusjanadskładnikamitegooskarżeniaprzekracza
ramymojegotekstu,alebyłabyonadobrymwprowadzeniemdorozważańorzymskich
wyobrażeniachmęskości.Wtymmiejscudodamtylko,żetenrodzajoskarżeń,który
pojawiasięwrelacjiTacyta,jestdosyćczęstyurzymskichautorówinajczęściejsłuży
odarciuzgodnościpolitycznegoprzeciwnika.Zpunktuwidzeniaomawianejwmoim
artykuleproblematyki,whistoriiAzjatykaważnejest,żeTacytnieprzypisujeMessali-
niewtejsprawieżadnychpolitycznychmotywów.Cesarzowaniechcewładzy,ale
zemstynarywalce.MotoremdziałaniaMessalinybyłazazdrośćichciwość29.
TacytswojąopowieśćoMessalinieskonstruowałnawzórtragedii30.Szczególniejest
towidocznewsekwencjiwydarzeń,któredoprowadziłydośmiercibohaterki.Wstępem
byłślubzmłodymarystokratąGajuszemSiliuszem,dalejwtymłańcuchuzdarzeńmamy
scenęoskarżenia,dramatycznąwalkęoocalenieiwreszciezakończenieprzedstawiające
samotnąwalkęoocalenieiniezbythonorową(wedługrzymskichwyobrażeń)śmierć
Messaliny31.Tacytpisze,żeMessalina,znudzonałatwymizdradami(adulterium),spró-
bowałanieznanejrozpusty(incognitalibido)ipodnieobecnośćprzebywającegowOstii
Klaudiuszapoślubiłajednegozeswychkochanków.Uczyniłatowobecnościświadków,
cowięcej—zgodniezezwyczajemwysłuchałaauspicjówizłożyłabogomofiary.Cere-
moniędopełniłyBakchanaliazinscenizacjązaślubinDionizosaiAriadny—wtych
rolachwystąpilioczywiścieSiliusziMessalina32.TacytzachowanieMessalinytłumaczy
ogromemniesławy(obmagnitudineminfamiae),któraludziomniądotkniętychkażeszu-
kaćzatraceniawcoraztonowejrozkoszy(uoluptas).Inaczejhistorykprzedstawiamotywa-
cjeGajuszaSiliusza.Messalinąkierowałyzmysły,alejejkochanekchciałwładzy.
28Ibidem,11,1—2.
29PomijamwtymmiejscudyskusjęorzeczywistychpowodachoskarżeniaAzjatykaizainteresowania
MessalinyogrodamiLukullusa.Wprowadzeniedotejproblematyki:S.R.JOSHEL:FemaleDesireandtheDisco-
urseofEmpire:Tacitus’sMessalina.nSigns”1995,21,s.50—82=RomanSexualities.Eds.J.P.HALLETT,
M.B.SKINNER.PrincetonUniversityPress1997,s.221—254.
30F.SANTOROL)HOIR:Tragedy,Rhetoric,andtheHistoriographyofTacitus’Annales.AnnArbor
2006,s.15—70.
31TAC.:Ann.,11,26—38.Por.SUET.:Cl.,27;CASSIUSDIO,60,31,3—4.
32Omożliwychreligijnychipolitycznychinterpretacjachwydarzenia:D.MUSIAŁ:CzycesarzowaMes-
salinabyławyznawczyniąDionizosa(Tac.,Ann.,XI,26—31).W:Zantycznegoświata.Religio.Cultus.
Homines.Red.W.APPEL,P.WOJCIECHOWSKI.Toruń2000,s.89—98;G.G.FAGAN:Messalina’sFolly.
nClassicalQuarterly”2002,52,s.566—579.
