Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wprowadzenie
szkolnictwa.Sąważne,częstobyłybowiempodpisywaneprzezkilkaset,
nawetdotysiącanprzebudzonych”orazichsympatyków.
Specyficznąodmianąliteraturyprzedmiotusąopracowania-skąd-
inądbardzodrobiazgoweiwyczerpujące-autorstwabadaczysilniezwią-
zanychzposzczególnymiruchamikaznodziejskimi.Wyróżniajegłęboki
subiektywizmorazczęstotendencyjność,zwłaszczajeślitematemgłów-
nymjestbiografiawybitnegokaznodziei,twórcyruchu.Dobrymprzy-
kłademjestnp.opasłeinadalwykorzystywaneprzezhistorykówdzieło
z1874r.poświęconeHansowiNielsenowiHaugemu(1771-1824),autorstwa
AntonaChristianaBanga
11
.ZjednejstronyBang(późniejszybiskup)bardzo
idealizujekaznodziejęiprzypisujemuniemalatrybutyświętego,zdrugiej
jegooponentówiwrogówprzedstawiawjaknajgorszymświetle.Turacjo-
nalizmtozjawisko,któreniczymzaraza(pest)ogarniaumysłyNorwegów,
niszczącsłusznąwiarę.Polemicznawobecprofesjonalnejhistoriografii
biografiabudziłakrytykęjużuwspółczesnych,coniezmieniafaktu,żeze
względunabardzodrobiazgową,opartąnaarchiwaliachirelacjachsamych
haugianówrzetelnąfaktografię,niesposóbpominąćtejpracywbadaniach
nadhaugianizmem.HansNielsenHaugejestprzytympostacią,którejnor-
weskahistoriografiapoświęciłajakdotądponad2,5tys.monografii,któ-
rymtowarzysząliczneopracowaniafabularyzowaneipopularnonaukowe.
PostaćHaugegoorazjegodziałalnośćmisyjnapraktyczniedodziśpozo-
stajegłównymtematemnorweskiejhistoriografiipoświęconejXIX-wiecznym
ruchomreligijnym,któraażdolatczterdziestychXXw.skupiałasięgłów-
nienaaspektachreligijnychihistoriiKościoła.Genezęnorweskiegolute-
ranizmuludowegorównieżupatrywanoprzedewszystkimwdziałalności
Haugego.Dominowałyponadtoopracowaniapoświęconeposzczególnym
kaznodziejomipowiązanymznimiśrodowiskom(nkręgiprzyjaciół”,ven-
nekrets).Spojrzenienaruchyreligijnezespołecznegopunktuwidzenia,
zwykorzystaniemwarsztatusocjologicznego,porazpierwszyzaprezen-
towaliwlatachczterdziestychXXw.tacyhistorycy,jakJohnNomeczy
ErlingDanbolt
12
.ObajspieralisięzresztącodoznaczeniamisjiHaugego
dlarozwojucałegoruchu.
Niecowiększymobiektywizmemcechująsiętzw.monografiejubile-
uszowe,publikowanezokazjiważnejrocznicyzałożeniaorganizacjilub
stowarzyszeniareligijnego.Sąoneczęstoźródłembezcennychzestawień
statystycznych,rejestrówczłonkówitp.,tymbardziejżewpierwszejpoło-
wieXIXstuleciażadnychtegotypuspisównieprowadzono.
11A.Ch.Bang,HansNielsenHaugeoghanssamtid,t.1-2,Kristiania1874.
12
J.Nome,DemringstidiNorge,Stavanger1942;E.Danbolt,Missionstankensgjennom-
bruddiNorge,Oslo1947.
