Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
UschyłkuXVIIIw.wSkandynawiinarodziłosięzjawiskospołecznemające
ogromnywpływnaspołeczneikulturoweprzemianyregionu-luteranizm
ludowy.Jednązcechtegozjawiskabyłorozchodzeniesiędrogiznacznej
częścispołeczeństwa-chłopstwa-orazKościoła.Wpływideioświece-
nianaduchowieństwospowodował,że-wykształcone,zintelektualnymi
ambicjamiinarzucająceracjonalnąinterpretacjęBiblii-stopniowotra-
ciłoumiejętnośćprzemawianiadoprostychludzi.Zdrugiejstrony,ocze-
kiwaniachłopstwa,zwłaszczanorweskiegoiduńskiego,rosły.Przemiany
ekonomiczne,postępcywilizacyjnyprzyczyniałysiędoemancypacjitej
grupyspołecznej,pobudzającdowiększejaktywności.Miałaonawielo-
rakicharakter,niezawszepokojowy,czasemprowadzącdobuntu(choć
niekonieczniewpostacizbrojnej).Nagrunciereligijnymtendencjaeman-
cypacyjnaprzybrałacharakterruchówprzebudzeniareligijnego.Podobne
ruchyprzebudzeniowe,zewzględunaodwołaniesiędoXVII-wiecznego
pietyzmunazywanerównieżneopietystycznymi,pojawiałysięwpierw-
szejpołowieXIXw.takżewinnychregionachprotestanckiejEuropy,
m.in.wPrusach.Neopietystycznekonwentyklezakładałatamodpoczątku
XIXw.szlachta,czemuzresztąsprzyjaływładzezkrólemFryderykiem
WilhelmemIVnaczele
1
.Tymjednak,cozdecydowaniewyróżniałonor-
dyckieruchy,byłaichwiejskaichłopskagenezaoraznieporównywalny
zinnymikrajamiluterańskiejEuropymasowyzasięg.Wkrajachregionu
nordyckiegoneopietystyczneruchymiałycharakterludowy,przeważ-
nietakżekontestowałyoficjalneinstytucjekościelneinierzadkobyły
poddawanerepresjom.
1
A.Chlebowska,Wkręgupomorskichneopietystów.Główneośrodki,źródłapostaw
izasadżyciacodziennegoszlachty„przebudzonej”wpierwszejpołowieXIXwieku,nZapiski
Historyczne”71,2006,nr1,s.45-63.
