Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
17
przykładpierwszych,nowoczesnychruchówspołecznych.Dyskusja,jaka
wokółtejtematykitoczyłasiępodczasZjazduHistorykówNordyckich
w1967r.wHelsinkach,zarysowaławszakżejedyniepakietróżnychpro-
blemów,codoktórychdyskutanciwcaleniebylizgodni
10
.Zwracanouwagę
naaspektbuntu,któryłączyłruchy,aletakżenaróżnejegocele-pań-
stwowyKościół,obowiązkowąnaukęreligii,anawetdoktrynęluteranizmu.
Wlatachsiedemdziesiątychszwedzcyhistorycyodnieślizagadnieniereli-
gijnychruchówspołecznychdoorganizacjiantyalkoholowychiabstynenc-
kich,silnychiefektywnychwtymkraju.Tematten,któryteżomawiam,
stanowidoskonałąokazjędoanalizporównawczych.
Wykorzystałamróżnerodzajeźródeł-archiwalia(zwłaszczamateriały
wytworzoneprzezadministracjępaństwową,zeszczególnymuwzględnie-
niempolicji),pamiętniki,publicystykę,publikacjeocharakterzereligijnym,
zbiorypsalmów.Cennymuzupełnieniemjesttakżeikonografia,zwłaszcza
malarstwootematycereligijnej.Wśródwielupozycjiliteraturyprzedmiotu
zwracająuwagęprzedewszystkimlicznemonografie,powstającewciągu
ostatnichkilkudekad,przedstawiającefunkcjonowanieposzczególnych
zgromadzeńwmałychmiasteczkach,wsiachiregionach.Zaopatrzone
waneksyźródłowe,stanowiązjednejstronymikrohistorięruchówprzebu-
dzeniareligijnego,zdrugiej-stwarzająmożliwośćdokonaniaichsyntezy
nazasadzieparsprototo.Wobuprzypadkachsąważnymuzupełnieniem
takbazyźródłowej,jakiliteraturyprzedmiotu.
Problememjestokreślenieliczbyczłonkówisympatykówwspólnot
religijnych.Zgromadzeniaistowarzyszeniareligijnedook.1860r.nie
prowadziłybowiemżadnychichrejestrów.Stądliczebnośćposzczególnych
ruchówmożebyćwyłącznieszacunkowa.Pewnymułatwieniemmogąbyć
inneźródła,wktórychprzyopisiedziałaczykaznodziejskich,nauczycieli
ludowychczywreszcieurzędnikówipolitykówpojawiająsięodwołania
doichzwiązkówzruchamireligijnymi(haugianin,grundtvigianin,laesta-
dianinitp.)-pamiętnikiidziennikizepoki,gazety,dokumentyurzędowe
lubinstytucji(np.szkół),spisyposłówdoparlamentu.Dotrzećmożnawten
sposóbdonprzebudzonych”szczególnieaktywnychnaforumpublicznym.
PrzeprowadzanewSkandynawiiodkońcaXVIIIstuleciaspisypowszechne
niestetynienotowałyażdoostatnichdekadXIXw.przynależnościdowol-
nychKościołówlubgrupywyznaniowej.Czasem,jakwprzypadkuFionii
wlatachtrzydziestychXIXw.,stanowiąważneźródłoweryfikacyjnewobec
np.pismprotestacyjnych(tzw.adresówdowładz)wsprawiepodręczników,
10
NordiskaHistorikermötet,Helsingfors1967.Plenardebatter.Sektionsmöten,Helsingfors
1967,s.13-25.HistoriallinenArkisto63utgivenavSuomenHistoriallinenSeura-Finska
HistoriskaSamfundet.
