Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI
zagrożeniedlaindywidualnościiprzewidując,żewrazzrozwojemten-
dencjiegalitarnych,uspołeczeństwostaniesięwszystkim,aczłowiek
niczym”11.uTłumjestnieprawdą–wyrokowałKierkegaard–Chrystus
zostałukrzyżowany,ponieważ(Ż)niechciałzakładaćpartiianize-
zwalaćnagłosowania,ale[chciał]byćtym,kimbył–Prawdą,któraod-
nosisiędoJednostki”12.WpodobnymduchuwypowiadałsięCyprian
KamilNorwid:uAsocjacjajakoasocjacjajesttomnogość,jesttoliczba,
jesttowielość.Mnogość,liczba,wielośćmożebyćtylkozasadątam,
gdziejakościniema”ipodawałwtymmiejscuprzykładspołeczno-
ścichrześcijańskiej,którejwartośćwynikazindywidualnejjakości
Chrystusa–jestuskutkiemczłowieczeństwaChrystusaPana”13,
jednakbrałteżpoduwagęsytuację,gdyuwielkajednostka”zatracaswą
wewnętrznąenergię,awówczasskupionawokółniejzbiorowośćstaje
siębezwartościowymfaktemnapodobieństwoupokładuwapna,albo
popiołu,albopiasku”14.
Woptycemodernistycznegodyskursukulturologicznegozbio-
rowośćniejestsumąjednostek,raczejabstrakcyjnymbytemozuni-
formizowanejświadomości,związanymzwymiaremmaterialnym
inastawionymwyłącznienarealizacjęaspiracjiicelówpraktycznych.
Tegorodzajurozumieniezbiorowościumacniałanauka,naprzy-
kładsłynnarozprawaLeBona(Psychologiatłumu,1895)czyksiąż-
kaGabrielaTardeja(Opiniaitłum,1901),jednak–cowydajemisię
szczególnieinteresujące–byłoonoteżmocnougruntowanewrefleksji
pozanaukowej,wopiniach,komentarzach,intuicjachartystówipub-
licystów,wdorobkupisarskimwyraźnieantycypującymdokonania
naukspołecznych.Wtejgrupietekstówpojęciezbiorowościpojawiało
siępodnajróżniejszymipseudonimamiizyskiwałoróżnorodnedefi-
nicje,byprzypomniećchoćbyFlaubertowskierozumieniebourgeois
11
H.F.Amiel,Dziennikintymny,wyb.iprzekł.J.Guze,Warszawa1997,s.35-36.
12
S.Kierkegaard,Dziennik(Wybór),przekł.,wstępiprzyp.A.Szwed,Lublin
2000s.136.
13
C.Norwid,Pismapolityczneifilozoficzne,zebrałiułożyłZ.Przesmycki
(Miriam),Londyn1957,s.84-85.
14
Tamże,s.87.
