Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.
opisywaniaprzekazywanychziemorazwykreślenia
Monarchiawczesnopiastowskaorazokresrozbicia
ichgranic.
dzielnicowego–ustrój
Zjednoczonepaństwowymagałosprawnego
systemuzarządzania,tenzkoleiwiązałsięzkoniecz-
OkołopołowyXwiekudoszłodowykształceniasię
nościądoprecyzowaniaobowiązującychwnimnorm
jednolitejstrukturypaństwapolskiego.Zapierw-
ustrojowych.Nadalmiałyonecharakterzwyczajo-
szegohistorycznegowładcęuznajesięMieszkaI.
wy.Prawoniezostałowprawdziespisane,alezaczę-
Rządyjegoprotoplastówpochodzącychzdynastii
łosięcechowaćwiększąszczegółowością,ponieważ
Piastów–Siemowita,LeszkaiSiemomysła–budzą
wymagałtegonowysystemwładzy,przystosowa-
ubadaczywątpliwości,wźródłachbrakujebowiem
nydoelastycznegoreagowanianazmieniającąsię
wzmianekopisującychszczegółowoichpolityczne
sytuacjępolityczną.OdczasówMieszkaIznanajest
dokonania.Dużolepiejudokumentowanyjestokres
namwefekcienietylkohistoriapolitycznaPolski,
panowaniaMieszkaI,główniezasprawąkroniki
sporowiemyrównieżoustrojuówczesnegopaństwa,
GallaAnonima,atakżerelacjiIbrahimaibnJakuba
którymożemyokreślićmianemmonarchiipatrymo-
orazWidukindazKorbei.Napodstawietychźró-
nialnej.Nazwatawywodzisięzjęzykałacińskiego,
dełmożnabezsprzecznieustalić,iżwpoczątkach
wktórymokreśleniepatrimoniumoznaczaojcowi-
swegopanowania(okołolatpięćdziesiątychXstu-
znę,majątekprywatny.Przezjegopryzmatdefinio-
lecia)MieszkoIsprawowałzwierzchnictwonad
wanowtymokresiestatusprawnypaństwa,sta-
Wielkopolską,Mazowszem,wkolejnejdekadzie,
nowiącego,jakpowszechnieuznawano,prywatną
PomorzemGdańskimiZachodnim,aniecopóź-
własnośćwładcy.Systemmonarchiipatrymonialnej
niejtakżeMałopolskąiŚląskiem.Wiedzęograni-
wprowadzonopoczątkowowpaństwachgermań-
cachpaństwaMieszkaIpodkoniecjegopanowania
skich,skądzostałprzeniesionydowiększościkrajów
czerpiemyprzedewszystkimzdokumentuzaty-
wczesnośredniowiecznejEuropy,wtymdoPolski.
tułowanegoDagomeiudex,którypochodzipraw-
Wtymmiejscuzaznaczyćnależy,iżtezaopatry-
dopodobniez991roku.Potwierdzałonoddanie
monialnymcharakterzepaństwawczesnopiastowskie-
państwapolskiegopodsymbolicznąopiekępapie-
go,doniedawnapowszechnieakceptowana,obecnie
stwa,cołączyłosięzkoniecznościąprecyzyjnego
podlegaistotnemuprzewartościowaniu.Zasadniczej
ustrój
Rozdział2a.
wyodrębniającymsięetapemregresuwdziedzinie
Monarchiawczesnopiastowskaorazokresrozbicia
ujednolicaniaprawabyłokresrozbiciadzielnico-
dzielnicowego–prawoisądy
wego(XII–XIVwiek).Ówczesnypodziałpolitycz-
nysprzyjałkształtowaniusięodrębnychregulacji
SkutkidokonującegosięwXwiekuprocesujedno-
prawnych,któremimowszystkoniezdominowa-
czeniapaństwapolskiegoodzwierciedlałysięnie
łyugruntowanychjużwposzczególnychczęściach
tylkonapłaszczyźnieustrojowej,aletakżenagrun-
krajuponaddzielnicowychprzepisów.Długotrwałe
cieprawasądowego.Utrwaliłsiębowiemwówczas
stosowanieidentycznychrozstrzygnięćprawnychna
jednolitysystemprawny.Oczywiście,podobniejak
tylemocnoutrwaliłowświadomościpolitycznych
wokresieplemiennym,wużyciupozostawałopra-
decydentówprzekonanieozaletachpłynącychze
wozwyczajowe,przekazywaneustniezpokolenia
wspólnotyprawnej,żenawetrozbiciepolitycznenie
napokolenie.Mimotowzjednoczonympaństwie
zdołałogozniwelować.
niebyłojużwarunkówdoutrzymywaniasiędziel-
Zintegrowanywdużejmierzesystemprawny
nicowegozróżnicowaniaprawzwyczajowych,prze-
przetrwał.Trzebajednakprzyznać,żeniełatwogo
ciwnie:poszczególnenormyzaczęłysięstopniowo
odtworzyć,ponieważobowiązywałjakoustnyprze-
dosiebieupodabniać.Niebyłto,zezrozumia-
kazirzadkoprzybierałformępisemną.Ztegopowo-
łychwzględów,procesintensywnyaninieprzerwa-
dunielicznezachowanepomnikiprzeszłościprawnej
ny.Integracjęprawnąpaństwazahamowałzwłasz-
majądlabadaczytymwiększeznaczenie.Niezmien-
czapierwszykryzyspaństwowościpiastowskiej,do
niejakonajwartościowszywymieniasięnajstar-
któregodoszłopośmierciBolesławaChrobrego,
szyzbiórpolskiegoprawazwyczajowego,znanyjako
atakżetzw.reakcjapogańska,gdyżrównocześnie
KsięgaElbląska(nazwapochodziodlokalizacjibiblio-
zreaktywacjąwieluanimistycznychwierzeńnastę-
teki,wktórejwXIXwiekuodnalezionorękopis).Na-
powałoprzywróceniepartykularnychzwyczajów
pisanawjęzykuniemieckimpochodzizXIIIwieku,
itakiegożprawa.Taostatniatendencjazostałajed-
azostałaprzygotowanadlapotrzebzakonukrzyżac-
nakdośćszybkozatrzymana,coumożliwiłokon-
kiego,któryrozpoczynałdziałanienaziemiachpol-
tynuacjętrenduintegracyjnego.Drugim,wyraźnie
skichimusiałpoznaćobowiązującetuprawo.
prawo
27
