Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
struktura,przypominającapóźniejsząstrukturępań-
koegzystencjimieszkańcówzgrupowanychwokół
stwową,wwiększymstopniuzapewniałabezpieczeń-
wspólnieużytkowanejziemi.Opolaokazałysięnad-
stwoswoimczłonkom.Wniosektakistajesiętym
zwyczajtrwałymelementemukształtowaniateryto-
bardziejoczywisty,żeprzecieżtworzenieplemion
rialnegopaństwa–wyróżniasięjewpodzialetery-
dokonywałosięwprocesienieustannychnajazdów,
torialnymśredniowiecznejPolski,apamięćonich
którychskutkiembyłonietylkopodbijaniejednych
zapisałasięwszeregufunkcjonującychdodziśmiast
rodówprzezinne,aleinierzadkomieszaniesięich
wnaszymkraju.
orazrozpływaniewwiększych,plemiennychstruktu-
WVIIIiIXwiekunajsilniejszeplemiona
rach.Wkonsekwencjitakżesameplemionazaczęły
zamieszkująceziemiepolskieutworzyłyorgani-
sięłączyćwbardziejrozbudowanestrukturyokreśla-
zmypaństwowe.Procestennastępowałprzeważnie
nemianemplemionwielkich,różniącesięodnieco
drogąnajazdów,którychofiaramipadałymniejsze
wcześniejszychplemionmałych.Strukturaplemien-
isłabszegrupyplemienne.Informacjeonajdawniej-
naprzejęłaodrodówsystemwładzy,którytworzył
szychpaństwachplemiennychsądośćskąpe,nie-
stojącynaczelezbiorowościnaczelnikplemien-
mniejjednakudokumentowaneźródłowojestist-
ny(dux,rex)orazwspółpracującaznimgrupastar-
nieniepaństwaWiślannatereniedzisiejszejziemi
szyzny.Władzamiałajużjednakwdużowiększym
krakowskiej,PolanwWielkopolsceorazLędzian
stopniucharakterformalnyipodlegaładziedziczeniu
naobszarzewschodniejMałopolski.Pierwsze
wobrębierodupanującego.Nienaruszalnycharakter
znichutraciłosamodzielnośćdośćwcześnie,gdyż
zapewnialijejwojowiewywodzącysięznajbliższego
jeszczewIXwiekuznalazłosięwgranicachpań-
otoczeniawładcy,zczasemrównieżzajmującyswe
stwawielkomorawskiego,apojegoupadku,który
stanowiskadziedzicznie.Nierzadkoatrybutempanu-
nastąpiłwwynikunajazdówwęgierskich,worbi-
jącegobyłotakżepopularyzowaneprzeznajbliż-
ciewpływówczeskich.DopieroekspansjaPolan
szeotoczenieprzekonanieojegoboskości,comia-
spowodowaławłączenieziemzajmowanychprzez
łobyćjeszczejednymgwarantemstabilnościrządów.
WiślanwobrębtworzącejsięwpołowieXstule-
Naomawianymobszarzeplemionafunkcjonowały
ciamonarchiipiastowskiej.Właśnieplemienne
wstrukturachterytorialnychzwanychopolami(vici-
państwoPolanstałosiętym,którezainicjowa-
na).Stanowiłyoneformęekonomicznejiwojskowej
łoiskutecznieprzeprowadziłoprocesformowania
ustrój
Wtymokresieporazpierwszyprawomogłospełnić
splottychokolicznościstawałsięczynnikiemde-
przypisywanąmuzwyklepodstawowąfunkcję–być
cydującymwprocesiekształtowaniasięzwyczajów.
regulatoremstosunkówspołecznych.Byłozdolne
Imczęstszebyłykontaktymiędzyróżnymiroda-
określićpożądanesposobyzachowaniasięjednostek
mi,tymlepszepowstawaływarunkidoupowszech-
igruporazsformułowaćnajogólniejszyrejestrkarza
nianiazwyczajówobejmującychstopniowocoraz
łamanietakzdefiniowanychprawideł.Zasadywła-
większegrupy.Zwieńczeniemtegoprocesustałosię
ściwegopostępowaniawrazzsankcjamizaichnie-
wzbogacenieposzczególnychkategoriizachowań
przestrzeganieokazałysięniezbędnedlacorazlicz-
zwyczajowychorówniezwyczajowoprzyjęteide-
niejszychgrupspołecznych,awłaśniewokresie
finiowanekaryzaichnieprzestrzeganie.Poichwy-
powstawaniarodówiplemiongwałtowniewzrosła
znaczeniuprocestworzeniaprawazwyczajowego
gęstośćzaludnienia.Podziałpracy,pogłębiającesię
możnabyłouznaćzadokonany.Powstaływtenspo-
różnicemajątkowe,wreszciecorazdynamiczniej
sóbsystemcharakteryzowałsięsporąnieprecyzyj-
rozwijającysięhandeltokolejneczynniki,któreza-
nościązarównowodniesieniudofaktówprawnych,
decydowałyopotrzebiestworzeniaregułprawnych.
jakigrożącychzaichprzekroczeniesankcji.Po-
Wtymnajdawniejszymokresiemiałyone,cozro-
nadtobyłniejednolity,gdyżuzależnionyodkondy-
zumiałe,charakterustny,afunkcjonowaływposta-
cjispołecznejadresataposzczególnychnorm,atak-
ciprawaprzekazywanegozpokolenianapokole-
żebardzoograniczonywprzedmiotowymzakresie
nie,budowanegowoparciuozwyczaj.
swychregulacji.Miałchronićprzedewszystkim
Ukształtowaniusięzwyczajówtypowychdla
władcę,jegożycie,posiadaneprzezniegomienie
poszczególnych
rodówsprzyjałapowszechność
orazzapewniaćmuniekwestionowanąprzezniko-
określonychzachowańwpołączeniuzichpowta-
gomożliwośćsprawowaniawładzy.Zanaruszenie
rzalnościąorazprzekonaniemosłusznościnakaza-
tychdóbrgroziłynajsurowszekary,łączniezczę-
negomodelupostępowania.Skorozaśjeszczepo-
stostosowanąwprawiezwyczajowymkarąśmier-
jawiłysięwarunki,bycechytemogłysięzachować
ci.Nierzadkobyłaonapoprzedzonatorturamilub
wdłuższejperspektywieczasu(choćbyzewzglę-
karamimutylacyjnymi.Warsenaleśrodkówpraw-
dunastabilizacjężyciagospodarczego,skutkującą
nychpełniącychfunkcjęsankcjimieściłasięrów-
zanikiempowszechnychruchówmigracyjnych),to
nieżkarawygnaniasprawcyzabronionegoczynu
prawo
25
