Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.
ona,siłąrzeczy,charakternieformalnyiwynika-
Powstaniepaństwapolskiego.Kształtowaniesię
łazezwyczajowoprzyjętychregułobieraniarzą-
strukturywładzywokresierodowo-plemiennym
dzącegoiakceptowaniafaktujegopanowania.Nie-
mniejjednakprawdopodobniewłaśniewtym,iż
Państwopolskiepowstałowwynikudługotrwałego
ogół(amożetylkowiększość)członkówroduuzna-
procesuzmianpolitycznych,gospodarczychispo-
wałzawłaściwesprawowaniewładzyprzezkon-
łecznych,którezaszływpierwszejpołowieXwieku.
kretnegoczłowieka,należysiędoszukiwaćtrwało-
s.24
Wyłoniłosięzkilkupaństwplemiennych,uformo-
ściopisywanejinstytucji.Stanowionajednocześnie
wanychwdorzeczuOdryiWisłypowykształce-
jedenzpierwszychsymptomówtworzącegosięna
niusięiugruntowaniuwśródzamieszkujących
ziemiachpolskichustrojupolitycznego,rozumiane-
tenobszarplemionsłowiańskichstrukturyrodo-
gojakozespółregułdefiniującychsposóbsprawo-
wej,któraprzeobraziłasięnastępniewrodowo-ple-
waniawładzypublicznej.
ustrój
mienną.Proces,októrymtumowa,byłzwiązany
Precyzyjneokreślenieczynnikówdecydujących
zupowszechnieniemsięrolnictwajakopodstawy
otym,ktomógłprzejąćwładzęwrodzie,niejest
gospodarczejegzystencji.Ród,czyligrupaosób
możliwe.Zdużądoząprawdopodobieństwamoż-
połączonychwięzamipokrewieństwalubpowi-
naprzyjąć,żebyływśródnich:zamożnośćkandy-
nowactwaiuprawiającychwspólnygrunt,pełnił
data,czasem,poprostu,siłafizycznalubzaawan-
funkcjęnietylkowspólnotyrodzinnejigospodar-
sowanywiekbędącygwarantemnabywanejwespół
czej,alerównieżswoistejuniiocharakterzewoj-
zdoświadczeniemżyciowejmądrości.Ztegozresz-
skowym.Musiałbowiemzapewnićswymczłonkom
tąpowoduwokółzwierzchnikaroduszybkozaczę-
przynajmniej
podstawowebezpieczeństwo.Nie-
łasiękształtowaćradastarszych,pełniącafunkcję
zbędnywtakichwarunkachpodziałpracywespół
opiniodawczą.Określonewtensposóbzalążkiwła-
znieuchronnościąwykrystalizowaniasięjednolite-
dzyzostałynastępnieprzeniesionenawyższepozio-
gosystemudowództwawojskowegoorazrosnącymi
mystratyfikacjispołecznej.Zczasembowiemrody
różnicamimajątkowymimiędzyposzczególnymi
zaczęłysięłączyćwwiększestruktury–związ-
rodamiprzyczyniłsiędoupowszechnieniainstytucji
kiplemienne.Naskalętegozjawiskamogływpły-
władzy,zwłaszczawwymiarzepolitycznym.Miała
nąćwzględylogistyczno-militarne.Bardziejokazała
Rozdział1a.
lubprecedens,awięcteelementy,któredlaBardacha
Prawonaziemiachpolskich
stanowiłyistotęźródełprawa.Wznaczeniupoznaw-
wokresierodowo-plemiennym
czymwreszcieźródłamiprawasąwszelkiegorodzaju
rezultatydziałańprawodawcy.Mieścisięwtympoję-
Rozważaniadotyczącehistoriiprawanaziemiach
ciuzatemkażdywydanyprzezniegoaktprawny,atak
polskichrozpocząćwypadaodzwróceniauwagina
pojmowaneźródłaprawasątożsamezeźródłamipo-
problematykętzw.źródełprawa.Todziękinimbo-
znaniaprawawewcześniejwymienianejkoncep-
wiemdysponujemywiedząoewolucjitejsferyżycia
cji.Niewnikającwszczegółytychteoretycznopraw-
społecznego.SamopojęcieDźródłoprawa”naukaro-
nychrozważań,podkreślićnależybrakwdziejach
zumieniejednolicie.ZgodniezopiniąJuliuszaBar-
przedpaństwowychPolskiźródełprawawznacze-
dacha1sąnimnormyprawne(ustanawianezwyczajo-
niupoznawczym.Znacznieutrudniatowspółczes-
wolubstanowione)inależyodnichodróżnićźródła
nymbadaczomformułowaniejakichkolwiekpew-
prawo
poznaniaprawa,czyliwszystkiematerialnepozo-
nychwnioskówodnośniedoprawaobowiązującego
stałości(dokumenty,księgisądoweitp.),dziękiktó-
wokresierodowo-plemiennym.
rymdowiadujemysięotreściposzczególnychaktów
Jeślimimowymienionychwyżejobiekcjida
prawnych.ZkoleiTadeuszMaciejewski2rozróżnia
sięsformułowaćwnioskidotyczącenajdawniejszych
źródłaprawawznaczeniumaterialnym,formalnym
dziejówprawapolskiego,możliwejesttowyłącz-
ipoznawczym.Wtympierwszymzaźródłaprawa
nieprzyzastosowaniuanalogii,którejpodstawąsta-
autoruznajekonglomeratróżnychczynników:go-
nąsiędoświadczeniainnychkrajów,zwłaszczaEu-
spodarczych,politycznychispołecznych,którede-
ropyŚrodkowej.Możnabowiemprzyjąć,iżnormy
cydująotreściobowiązującychwdanymsystemie
prawne,jakiepojawiłysięnaziemiachpolskich,na-
normprawnych.Wznaczeniuformalnymźródła-
rodziłysięwokolicznościachpodobnychdotych,
miprawasąwedługbadaczazwyczaj,stanowienie
któretowarzyszyłytemuzjawiskuwinnychczę-
ściachkontynentu.Prawdopodobniepierwszepró-
1Zob.J.Bardach,B.Leśnodorski,M.Pietrzak,Historiapań-
byskonstruowanialokalnieobowiązującychreguł
stwaiprawapolskiego,Warszawa1985,s.27.
2Zob.T.Maciejewski,HistoriaustrojuiprawasądowegoPolski,
prawnychprzypadłynaokreskształtowaniasięna
Warszawa2003,s.86–87.
ziemiachpolskichstrukturrodowo-plemiennych.
s.24
24
