Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Narodzinypolskiejrefleksjipsychologicznej
rozproszone,uwagipoświęconekwestiomsamokontroliisamoregulacji
(Petrycy,1605,1618).
ItakPetrycy(1605,s.301)wPrzydatkudosiódmejksięgiPolityki
stwierdza:Uwładzeduszynaszejjednebaczenianiemająjaktożywiąca
/czująca/izmysłowawładza/aleodnaturybiorąświatłoswoje.Drugie
baczeniemająjaktomyśl/rozumktórywszystkimwładzompanuje”.
Mimouznanianadrzędnejroliintelektu,Petrycy(tamże,s.302)uważa,
iżwładzeduszyUbezbaczeniairozumu”sąwcześniejszewontogenezie:
UAlenaświeciepierwejbywaciało/niżduszarozumna/pierwejżądza
niźlirozum:bowdzieciachmałychpierwejwidzimyżądzeniźlibaczenie
/pierwejswawola/niźliprzystojność/dlategoiżdziecitylkozaciałem
izmysłamiidą”.
Jeślichodziokwestiesamokontroli,towPrzydatkudotrzeciejksięgi
EtykiArystotelesaPetrycy(1618,s.220)omawiatakiemotywyludz-
kiegopostępowania,któreniesąwynikiemwyboruczynamysłu,kiedy
toczłowiekUnieużywarozumu/alejakzwierzętanieme/bywaprowa-
dzonpobudkąnatury/cowidzimywdzieciach/iwszalonychludziach/
którymiżniesłużyradaiwybór/niemożeteżsłużyćwolnościużywa-
nie”.Fragmenttenwprowadzadopolskiejmyślipsychologicznejzłożoną
problematykępodmiotowościorazjejzakłóceńbądźutratywówczas,gdy
pojawiająsięchorobyizaburzeniapsychiczne.Petrycybyłwyczulonyna
tęproblematykęiwswoichdziełachwielokrotnieużywałinteresującego
terminuUponiewolne”dookreśleniaczynnościzróżnychpowodównie-
poddającychsięsamokontroli,najczęściejoprzymusowyminatrętnym
charakterze(np.zgubnenamiętnościinałogi).Termintenpojawisiępóź-
niejwtakimsamymznaczeniunp.ubraciŚniadeckich–Jędrzeja(1811)
iJana(1822).
Naderinteresująceideeirozważaniaopsychologicznymcharakterze
możnaodnaleźćuinnegoautorazXVIIwieku,StanisławaWitwickiego
(1630–1698),wykształconegoisprawnieposługującegosięsłowembi-
skupaUŁuckiegoyBrzeskiego”,atakżeKijowskiegoiPoznańskiego.
Stałsięonznanymiędzyinnymidlatego,żew1689rokuprzeprowadził
synod,podczasktóregowystąpiłwroliinstygatorakoronnegoprzeciw-
koKazimierzowiŁyszczyńskiemu,obwinionemuoateizm,anastępnie
skazanemuiokrutniestraconemu.Niezależniejednakodtejniechlub-
nejroli,Witwickijestwartprzypomnienia,gdyżwswoichpismach
26
