Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozwójmyśliorganizacyjnejdokońcaXIXwieku
15
icenynaturalne.Stosunekpopytudopodażyokreślacenęrynkową,jednakże
cenanaturalnanjestcenąpodstawową,dopoziomuktórejwsposóbnieprzerwany
zmierzającenywszystkichtowarów”
.Cenanaturalnapowstajewwynikuswobodnej
konkurencjiimożebyćtraktowanajakocenarównowagidługookresowej,odpo-
wiadającejkosztomprodukcjiwformierenty,zyskuipłacyroboczej.
Specjalizacjadokonywanadziękipodziałowipracy,któregoprekursorem
byłSmith,irosnącadziękiniejmechanizacjapracypozwoliłysystemowipro-
dukcjifabrycznejwyprzedzićpoprzedzającegosystemyprodukcjinakładczej
imanufaktury.Szczególniewyraźnieuwidoczniłosiętowprzemyśletekstylnym,
którystałsięnajbardziejczytelnymwzorcemprodukcjifabrycznejwpocząt-
kachXIXwieku.Fabrycznysystemprodukcjistworzyłjednaknoweproblemy
związanezkoniecznościąprzestrzeganiaprzezrobotnikówostrychwymogów
produkcyjnychzwiązanychzdążeniemwłaścicielifabrykdomaksymalizacji
wydajności.Niektóregrupyrzemieślnikówdoprowadzonychdoskrajnejnędzy
przezwprowadzenienowychtechnologiiiorganizacjiprodukcjifabrycznejpod-
jęłypróbyprzeciwstawieniasiędokonywanymzmianom,organizująckampanie
zastraszaniainiszczeniamaszyn.
Jednązodpowiedzinapowstałenieporozumieniaikonfliktyspołecznebyły
propozycjeRobertaOwena(1771-1858),przedsiębiorcyidziałaczaspołecznego.
Owenainteresowałyprogramyradykalnychprzekształceńspołecznych;odrzu-
całindustrializację,urbanizacjęiwolnyrynek,przeciwstawiającimprogramy
racjonalniezorganizowanychwspólnotikooperatywów.Niemniejwmłodości
byłsprawnymmenedżeremiprzedsiębiorcą.
Owenurodziłsięw1771rokuwNewtownwŚrodkowejWalii.Jegoojciec
prowadziłsklepzartykułamiżelaznymi.Wwiekudziewięciulatopuściłszkołę
(ukończyłjedynieczteryklasy)irozpocząłpracęasystentawsklepiezodzieżą
męską.PorokupracywyjechałdoLondynu,gdziezostałuczniemznanego
sukiennikaJ.McGufoga,któryskłoniłgodopodjęciadalszejnauki.Wwieku
siedemnastulatprzybyłdoManchesteru,którywtymokresiestałsięgłównym
centrumprzemysłutekstylnegoWielkiejBrytanii.Operacjeprzędzeniaitkania
wciążjeszczebyłyrealizowanewsystemiechałupniczym,jednakżesposoby
produkcjiulegałyszybkiejzmianiedziękiudoskonaleniomtechnicznym,szcze-
gólnieposkonstruowaniuprzezSamuelaKromptonamaszynyprzędzalniczej
doprodukcjicienkiejprzędzyipozastosowaniumaszynparowychwmiejsce
energiiwodnej,szerokowykorzystywanejwXVIIIwieku.Owenszybkozro-
zumiał,jakiekonsekwencjemogąwywołaćtezmiany,zaliczającdonichnie
tylkogwałtownyrozwójprzemysłu,lecztakżezbytgwałtownywzrostludności
wmiastachorazzwiązanyztymwzrostzachorowań,obniżeniesiędługości
życia,intensyfikacjępracyizaostrzeniedyscyplinywnowychwytwórniach.
OwenspędziłwManchesterzeokołodwunastulat.Zrobiłtutajbłyskawicz-
