Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Historiaastronomii
wująizapisujązjawiskaastronomiczne(imeteorologiczne).Wprawdzie
przyświecałtemucelpoprawieniaskutecznościprognoz,lecztrzebaprzy-
znać,żeichwysiłkimiałynieocenionywpływnarozwójastronomii.Reje-
stracjazjawiskpostępowałaprzez7stuleci,aponieważwzbiorzeEnuma
opisywanozłowieszczewydarzenia,którepowtarzałysięnatyleczęsto,że
zaczętorozpoznawaćjejakoprawidłowościkosmicznegoporządku,stop-
niowoidentyfikowanoipotwierdzanocyklewruchachSłońca,Księżyca
iplanet.
NaprzykładprędkośćSłońcapodczasjegorocznejwędrówkinatle
gwiazduleganieustannymzmianomibabilońskametodaporadzeniasobie
zopisemtegozjawiskapokazuje,wjakpomysłowysposóbrozwiązanoten
problem.PrzezpółrokuprędkośćSłońcastopniowowzrasta,ażdoosiąg-
nięciamaksymalnejwartości;następnieprzezkolejnepółrokuprędkość
malejedowartościminimalnej.Babilończycywymyślilidwiemetodyprzy-
bliżeniatakiegoruchu.Pierwszaprzyjmowała,żeSłońcebiegniezpewną
stałąprędkościąprzezpołowęrokuizinną,aletakżestałąprędkościąprzez
drugąpołowęroku.Drugazakładała,żeSłońcezwiększaswojąprędkość
jednostajniezmiesiącanamiesiącprzezpołowęroku,apotemzmniejszają
jednostajnieprzezpozostałączęśćroku.Oczywiście,każdaztychmetodjest
tylkogrubymprzybliżeniemrzeczywistości,alewynikająceznichoblicze-
niabyłyprostedziękistosowanejnotacji,arezultatywystarczającodobre.
PodobnemetodywykorzystywanodoopisuruchówKsiężycaipięciu
planet,coprowadziłodokonstruowaniatablicowielkiejzłożoności.Nie-
któreznichprzetrwałydonaszychczasówwpostacidokładnieopracowa-
nychtabliczekzkolumnamiliczb;zinterpretowanieichkosztowałohisto-
rykówwielecierpliwościipracy.
Niewiemy,czyBabilończycyodwoływalisiędojakiegośmodelu
Wszechświata.Dogreckichastronomówdotarłydokładnerelacjearytme-
tyczne,zawierająceczasiodległościkątowe(chociażuzyskanaprecyzjawy-
nikałaraczejzolbrzymiejliczbyzarejestrowanychcykliniżzdokładnych
obserwacji).Właśnietakichdanychbyłopotrzeba,byspekulatywnekosmo-
logiegreckieprzekształcićwmodelegeometryczne,zktórychdawałosię
obliczyćwiarogodneefemerydy.
WprzeciwieństwiedoBabiloniirozwójastronomiiwsąsiednim
Egipciezostałzahamowanyprzezbraksystemupozycyjnegowzapisielicz-
bowym.Egipcjanieposiadalisymbolena1,10,100,...ibyłyonepowtarza-
netylerazy,ilepotrzeba.Dlaliczbmniejszychod1używaliułamków,któ-
re–zwyjątkiem2/3–zawszemiały1wliczniku:1/2,1/3itd.;pozostałe
ułamkiwyrażanojakosumę,naprzykład2/5=1/3+1/15,ailoczynuzy-
skiwanoprzezkolejnepodwajanie.Takniewykształconaarytmetykapo-
zwalałauchwycićtylkonajbardziejelementarneruchyciałniebieskich.
Społeczeństwomiałojednakpewneoczekiwania,któremogłazaspo-
koićjedynieastronomia.Nocneuroczystościnależałocelebrowaćoodpo-
