Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WojciechMusiał
UniwersytetJagielloński
Noweteoriemodernizacji:próbykonceptualizacji
globalnychprocesówzmiany
Wprowadzenie
Nagłyiniespodziewanyupadekkomunizmunaprzełomielat80.i90.ubiegłegowieku
zostałodczytanyprzezuczonychjakoupadekostatniejalternatywydlazachodniego
modeluekonomicznegoipolitycznegowwymiarzeglobalnym.Odtegoczasuwde-
bacienadkształtemwspółczesnegoświatastalepojawiająsięgłosyo„końcuhistorii”,
triumfiedemokracji,wolnegorynku,nadejściuepokiglobalizacjiniosącejprymatZa-
chodu,uniformizację,„nieznośnepodobieństwo”.
Wtejdyskusjiobiektamizainteresowaniastałysiępaństwapostkomunistycznejako
miejscaszczególniewystawionenawspomnianepowyżejzjawiskaitrendy.Wokre-
sietrwaniakomunizmubyłyarenąbezprecedensowycheksperymentówspołecznych,
aprowadzonawnichpolitykarozwojowabywaokreślanatakimiterminami,jak„pu-
łapkaimitacyjna”1,„modernizacjaimitacyjna”2lub„fałszywamodernizacja”3.Zchwi-
ląrozpadublokuwschodniegopaństwate,wtymoczywiścieiPolska,znalazłysię
pozażelaznąkurtynąodcinającąjedotejporyodświatowychtrendówekonomicznych
ipolitycznych.Ichwystawienienaomawianetutrendywzbudziłozainteresowanie
badaczyreprezentującychparadygmatmodernizacyjny.Jednakzmianyzachodzące
wświecie(szczególniepoupadkukomunizmu)stawałysięnieuchwytnedlateoriiwy-
pracowanychwobrębietegoparadygmatu.
Paradygmattenmiałsłużyćjakonarzędziekonceptualizacjizmianocharakterze
globalnym,jednakzprzyczyn,którezostanąomówionewdalszejczęściartykułu,
utraciłswojąmoceksplanacyjną.Wliteraturzeświatowejproblemmodernizacjipod-
jętyzostałwlatach50.ubiegłegostuleciajakoodpowiedźnazmianyzachodzące
wpowojennymświecie.Wciągupięćdziesięciulatteorietezdążyłyznaleźćsię
wcentrumzainteresowańbadaczyzmianpolitycznych,społecznych,ekonomicznych
1T.Zarycki,Pułapkaimitacji[w:]A.Kukliński,K.Pawłowski(red.),PrzyszłośćEuropy–wyzwa-
niaglobalne–wyborystrategiczne,NowySącz–Warszawa2006,s.10.
2Z.Krasnodębski,Modernizacjapopolsku[w:]J.Kloczkowski,M.Szułdrzyński(red.),Drogido
nowoczesności.Ideamodernizacjiwpolskiejmyślipolitycznej,Kraków2007,s.197.
3P.Sztompka,Socjologiazmianspołecznych,tłum.J.Konieczny,Kraków2005,s.137.
49
