Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
MarekA.Cichocki
objawiłasięsielskiemunaszemuduchowi.Nigdy,aniprzedtem,anipotem,nie
otarliśmysiębliżejopiekłoiniewielejestwartamyśloPolsceiPolakach,któ-
razlekceważeniempomijaokressaskiegobłazeństwa”-piszeGombrowicz
wpierwszymtomiedzienników2.
PolitycznaorazduchowakatastrofaPolakówzbiegasięzzasadniczymod-
wróceniemdotychczasowychkierunkówwEuropie.Oilewcześniejdomino-
wałpodziałchrześcijańskiejEuropynaPółnociPołudnie(Polskaprzezwieki
wtympodzialesięsytuowała),otyleterazzasprawąoświeceniaprzedefinio-
waniuoraznowejkonsolidacjiulegaZachódEuropy.NowyZachódeuropejskiej
cywilizacjijednoczysięwięcwokółwartościoświecenia,ajednocześnieponow-
niezostajeodkrytyWschód,dziękifascynacjiorientalizmem.Zmianageopoli-
tyczna,którazachodziwXVIIIwiekuzasprawąpojawieniasięsilnej,scentra-
lizowanejpaństwowościpruskiejzjednejstronyoraznowej,nowożytnejRosji
zdrugiej,atakżewwynikurozpadupolityczno-duchowegoRzeczypospolitej,
maswojegłębsze,ogólnoeuropejskietłowodwróceniuwcześniejszychkultu-
rowo-cywilizacyjnychwektoróweuropejskiegorozwoju.Wtymsensieracjęma
Wolterstwierdzając,żeoświeceniefundujenanowoEuropę,fundujejąnano-
wychpodstawachwsposób,którydlaPolakówstajesięprawdziwymwyzwa-
niemwznaczeniupolityczno-duchowymirealnejgeopolityki.Wnowympodzia-
lenaZachódiWschóddlaPolskiniemabowiemmiejsca.Znaczenietejzmiany
doskonalezrozumiałiprzedstawiłzarównooświeceniowiecStanisławStaszic
wPrzestrogachdlaPolski,jakiromantykAdamMickiewiczwWykładachparyskich.
PrzezcaływiekXIXPolacybędąpodejmowaćpróbyodnalezieniasięwtym
nowym,niekorzystnymdlanichpodzialeEuropy.Zpoczątkuwydajesię,że
sensownąodpowiedziąjestmożliwienajkorzystniejszewpisaniesięPolski
jakozależnego,choćautonomicznegobytupolitycznegowimperialnąpolitykę
ościennychmocarstw,PrusalboRosji.Chodzioodwrócenienegatywnychkon-
sekwencjipolitykirozbiorowejprzezudowodnienie,iżautonomicznaPolska
stanowiniezbędnyskładnikregionalnejrównowagizpunktuwidzeniaprowa-
dzonejwzględemsiebiepolitykinowychkontynentalnychmocarstw.
Koncepcjabarieryiprzedpola
Wtejpolitycznejkonstelacji,którejtragicznymfinałemstająsięrozbiory
Rzeczypospolitej,kształtujesięnowepodejściedoPolskiiEuropyŚrodkowej
jakoprzedmiotugrywielkich,absolutystycznychmocarstw.CałytenobszarEu-
ropy(osieroconypoPolsce)stajesięrazbuforem,razprzedpolem.Koncepcja
Polskijakobuforaalbobarierypojawiasięwlatach80.XVIIIwiekuwpruskiej
politycewobecRosji.Możnająuznaćzanowąpruskąpolitykęwschodnią.Wo-
becuwikłaniasięRosjiwwojnęzpaństwemosmańskimorazpoparciaudzielo-
negojejprzezWiedeń,wBerlinierodzisięmyślosojuszuzPolską.Mógłbyon
stanowićprzeciwwagędlarosnącychmocarstwowychambicjiImperiumRosyj-
