Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
TimothySnyder
konserwatywnejinarodowej,liczyłanasojuszpolskichirosyjskichpolitycz-
nychsiłwgranicachImperium.Zakładała,żeoweImperiumbyłotaksamo
trwałejakkapitalistycznyetaphistoriiimogłosłużyćzanajlepszyzmożliwych
inkubatorówrewolucjisocjalistycznej.Gdyjednakwkońcudotejrewolucji
doszło,byłajejprzeciwna,całkiemsłusznieuznając,żeniebyłatorewolucja
przeprowadzanaprzezmasy,ajedyniewichimieniu.Byłtoczaskryzysudla
lewicy-radykałowiemusieliwybieraćmiędzyleninowskimczynemasocjalde-
mokratycznąugodą,aniektórzy,jaksamaLuksemburg,zostalizamordowani
rękamireakcjonistów.Alerewolucjabolszewickabyłaczasemkryzysutakżedla
polskichmyślicielipolitycznychinnychorientacji.UpadekrosyjskiegoImpe-
riumspowodowałzniknięcietradycyjnegobiegunapolskiejmyślipolitycznej,
likwidującnietylkogroźbę,aletakżemożliwośćułożeniasięmyślicieliróżnych
orientacjizSanktPetersburgiem.Biorącpodwagęwszechobecnośćwschod-
niegobiegunamyśli,oczympiszeMarekCichocki,przynajmniejjakoswego
rodzajuschronienialubzmiennej,łatwiejzrozumiećskojarzenierewolucjibol-
szewickiejzkatastrofizmem.Dlakonserwatystówgroźbarewolucjijużniepo-
chodziłazzachodu,leczobecnabyłanawschodzie.Niechodziłojedynieoto,
żebolszewizmwydawałsiębyćzagrożeniemdlaprawiewszystkichkonkuren-
cyjnychorientacjipolitycznych.BolszewizmzniszczyłrównieżRosjęjakostrefę
projekcjiewentualnychprzyszłychprojektówwspółpracy.
TekstJanaSkoczyńskiegonatematkatastrofizmujestnajciekawszyjako
próbaprzedstawieniazmagańtychpolskichhistorykówXXwieku,którzypo-
szukiwaliiwalczylionowecałościoweujęciaświata,wktórymZwiązekSo-
wieckiokazałsięmożliwy.StolatpotymjakLelewelpouczałwWilniepolskich
studentów(takichjakAdamMickiewicz)ozbawiennympotencjaletkwiącym
wrosyjskiejprzeszłości,MarianZdziechowskiprzekonywałinnychpolskich
studentów(takichjakCzesławMiłosz)okatastroficznympotencjaleradzieckiej
teraźniejszości.MickiewiczpisałoLeleweluw1822roku:
Lelewelu!rzetelnąkażdychlubęwyzna,
Żeciebietakimpolskawydałaojczyzna,
Naświętymdziejopisajaśniejącurzędzie,
Wskazujesznam,cobyło,cojesticobędzie.
DokładniestolatpóźniejZdziechowskiopublikowałswojedziełoEuropa,
Rosja,Azja,któreMiłoszw1943rokuuznałzaprorocze.W2000rokuten
ostatnidodawał:
Nieubłaganyciągzagładyinarodzin,Magnificencjo,
Długotrwałamojanaukapowściąganiasiebie,
BardziejodCiebieprzebiegły
,poznawałemmojestulecie,udając,
Żeznamsposóbizapominamobólu
SądMiłoszawydajesiędecydujący:podkoniecstulecia,którerozpoczęło
sięodbolszewizmu,pesymizmtotalnywydawałsiępunktemwyjściadlamy-
