Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JacekSurzyn:OntologicznydowódnaistnienieBoga...
AnzelmiKant.Porównanie
35
Nawstępienależypowtórzyćwcześniejsząuwagę,żekrytyczne
(wsensienegatywnym)wywodyKantanatematdowoduontologiczne-
goodnosząsięgłówniedoargumentacjiKartezjusza,aniebezpośred-
niodoAnzelma.Niemożnaotymzapominać,ponieważwbrewczęsto
formułowanymopiniommiędzydowodamiKartezjuszaiAnzelmajest
zasadniczaróżnica.Najkrócejmożnatęróżnicęprzedstawićwpostaci
tezy,któraodrazuredukujewiększośćzarzutówstawianychargumen-
tacjiAnzelma,nacozwróciłonjużuwagęwliściedoGaunilona,który
pierwszypopełniłwzględemargumentacjibiskupazCanterburynad-
użycie(przynajmniejwmniemaniutegoż).Bywyjaśnić,naczympole-
gałotonadużycie,najlepiejoddaćgłosAnzelmowiiprzytoczyćfrag-
mentjegoodpowiedzi:flkilkakrotnieprzypisujeszmistwierdzenie,że
ponieważto,cojestnajwiększezwszystkiego,jestwintelekcie,wyni-
kaztego,żejeślijestwintelekcie,tojestteżwrzeczywistości—ina-
czejbowiemto,conajwiększezwszystkiego,niebyłobytym,conaj-
większezwszystkiego.Jednaktakiegodowodzenianiemanigdzie
wmejwypowiedzi.Niemabowiemtejsamejwartościwdowodzeniu,
żejestwrzeczywistości,przyjmowanieokreśleńnajwiększezwszyst-
kiegoorazto,ponadconiczegowiększegoniemożnapomyśleć.Jeślibo-
wiemktośstwierdziłby,żeto,ponadconiczegowiększegoniemożna
pomyśleć,niebyłobyczymśwrzeczywistościalbomogłobyniebyć,lub
teżmogłobybyćpomyślane,żeniejest—cośtakiegomożebyćłatwo
odparte”36.Autorzwracawięcuwagęnafundamentalnąróżnicęinie-
dopuszczalnośćstawianiaznakurównościmiędzydwomastwierdze-
niamiprzypisywanymi(przypominam,żenawiarę,czegoniekwestio-
nująobajdyskutanci)Bogu.Gaunillonbowiem,azanimwielu
innych,wtymrównieżKartezjusz,pierwotneiprzypadkowowybrane
stwierdzenieAnzelma,żeBógjesttym,ponadconiczegowiększegonie
możnapomyśleć,zamieniająnastwierdzenie,żeBógjestnajwiększym
zwszystkiego,comożnapomyśleć.Wtensposóbwyrażonąwformie
negatywnejwłaściwośćbyciaid,quomaiuscogitarinonpossitzamie-
niasięnaafirmatywnąformęmaiusomnibus,co,zdaniemAnzelma,
zupełniezmieniajegoargumentację.Kluczemwydajesiętutajodnie-
sieniedotekstuoryginalnego,ponieważtylkowtejformuleargumen-
tacjaAnzelmanabierawłaściwegoznaczenia.
36AnzelmzCanterbury:Monologion.Proslogion...,s.266.Podajęwłas-
nyprzekład.
