Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KAROLMIKOSZEWSKI,Opracy
możesięwnimwydoskonalićizaowoceswejpracyofiarowaneotaczającemutowarzystwumoże
nawzajemodbieraćstosownedlasiebiekorzyści.Alekoniecznymwarunkiemdozapewnienia
pomyślnościtakogółowi,jakjednostkomjestsumienneprzezwszystkichposzanowanietego
pierwotnegoprawa:będzieszpracował.Niechtylkopewnaczęśćwyłamiesięodniego,niech
sięwbezczynnościubezpieczyprzywilejem,anatychmiastrównowagaustaje,cudownahar-
monia,jakąBógchciałwidziećwspołeczności,niknieizbytekwlenistwiejednychwywołuje
koniecznecierpieniedrugich.Zatemutrzymuję,żewspołeczności,jakąBógchciałmieć,praca
rozdzielonamiędzywszystkichstałabysięłatwąisłodkąkażdemu,wspołecznościzaśzłąwolą
ludzkąrozstrojonejpracadotykająctylkouboższestanystajesiędlanichnieznośnymiciężkim
brzemieniem.Ach!niemylmysię,tojednopogwałcenieświętegoprawaopracyspowodowało
najwięcejklęskinieszczęść,jakichodpoczątkuświatadoznałrodzajludzki,sprowadziłoniewolę
ohydnąiponiżeniemilionówludzidorzęduzwierząt.
Znaleźlisięnapoczątkutacy,copowiedzielidosiebie:pocomamypracować?Włóżmyjarz-
monainnych,niechnampodająowoceziemi,niechdoustprzynoszączaręrozkoszy,uciskajmy
ichwłasnymrozumemiwłasnąichsiłą.Stądzaczątekniewoli,któracałąziemię,jakbyurągając
Opatrzności,okryłażałobą.Atewojnykrwaweinapadybarbarzyńskiejednychnadrugich,
tewstrząśnieniaspołeczne,czyżsądzicie,żeniemiałypierwszejprzyczynywtymzadaniu:kto
mapracować,aktonie,ktomabyćpanem,aktoniewolnikiem?Kwestiawięcpracyjestosią,
okołoktórejobracająsięnajważniejszewypadkiświata.
Potymogólnymnaprzedmiotpoglądziezwracamsiędonaszejsprawy.Idzieowyzwolenie
Ojczyznyzniewoli,iktóżbytegoniepragnął?Jazaśznajdujęjąskrępowanąwięzamipodwójnej
niewoli:jedna,naszawłasna,przeznaszychbracinarzucona,azapuszczającakorzeniewdalekiej
przeszłości,drugązaśdźwigamyodbarbarzyńskichsąsiadów.Taostatnianigdybysięniemogła
przyjąćunas,gdybynieznalazłapodstawyipodporywpierwszej;nigdybynieprzyjacielnieśmiał
zajrzećdonaszychzagród,gdybynieznalazłnaturalnychsprzymierzeńcówwdawnychtejziemi
tyranach;nigdybyiterazostaćsięunasniemógł,gdybytakichrodzinnychtyranówwśródnas
nieznajdował.Jakażjesttaniewolazawiązanawłasnyminasiebierękamiicojąnaziemięnaszą
wprowadziło?Zastrzegam,żeśledzącjejźródłaniemamzamiaruurągaćzprzeszłości,owszem,
uważamzapowinnośćzasłonęjejuchylaćzuszanowaniem.Prochybowiemubiegłychpokoleń
sąnamświęte,akiedydoichgrobówzaglądamy,winniśmytoczynićzuczuciemgrozyreli-
gijnej.Wolnojednakbłędyprzodków,błędykardynalne,któreichzdrógpalcemOpatrzności
zakreślonychsprowadziły,rozważać,dlanaukiiprzestroginaszej.Rozważamwięcniewolę,jaka
sięrozwinęławnaszymnarodzie,iznajdujęjejgłównąprzyczynęwtejchęciużywaniaispo-
czywaniabezżadnejpracy.Dopókistannaszrycerskibohaterskąpierśnadstawiałnapastniczym
hordom,dopókiceniłsławęwojennąnapolubitwy,awdomuprzewodniczyłwpobożności
icnociepracowitemukmiotkowi,Polskanaszabyłapotężnąiszanowanąodnarodów.Stosu-
neknierówności,koniecznywowejepoce,niebyłtakuciążliwymdlawarstwniższych,bobył
39
