Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Korzeniekulturyeuropejskiej
27
mu.Kulturaśródziemnomorskajestnajczęściejtraktowanajakoharmonij-
nescalenietychdwupierwiastków.Tymsamymantykeuropejskijesttrak-
towanyjakocałość,ajegoznaczeniedlakulturyeuropejskiejwjejkolejnych
etapachrozwojuuznawanejestzaistotne.
Żadnakulturaniepowstajewpróżni.Dotyczytotakżedziedzictwaeu-
ropejskiego.Procespowstaniaiformowaniasiękulturyeuropejskiejtakże
miałzewnętrzneuwarunkowania.Kulturatawyłoniłasięjakoautonomicz-
naformacjapookresie,wktórymuzyskałaswątożsamość.Tymtłembyła
niewątpliwiekulturakreteńsko–minojskaprzełomutrzeciegoidrugiego
tysiąclecia,którazawieraławsobiewieleelementówkształtującychrozwój
kulturygreckiej.ToonawpłynęłabezpośrednionapojawieniesięnaPółwy-
spiePeloponeskimkulturymykeńskiej,poprzedzającejpowstanieklasycz-
nejkulturygreckiej.Innekulturyświataantycznego,awięcprzedewszyst-
kimazjatyckie(obszaruMezopotamii)iegipska,miałyswójniewątpliwy
wpływnaformowaniesiękulturygreckiej16.
Trudnojednoznacznieocenić,wjakimstopniuwpływtychobcychkul-
turzaznaczyłsięwformującejsiękulturześródziemnomorskiej.Możnatu
odwoływaćsiędoodmiennychpodejść,mającychnaceluwyjaśnieniefeno-
menukulturyśródziemnomorskiej.Niemożnajednakanalizowaćprocesu
jejpowstania,abstrahującodwpływówzewnętrznych.
Ponadtonależytakżewziąćpoduwagęczynnikdemograficzny,wsze-
rokimtegosłowaznaczeniu.LudyosiadłenaterenieGrecjiwłaściwejiar-
chipelagachśródziemnomorskich,atakżeichjęzyki,któreuległyunifikacji
wmomencieuformowaniasięliterackiegojęzykagreckiego(wjegoformie
klasycznej),wywodziłysięzpniaindoeuropejskiego.Oznaczato,żepoja-
wiłysięwregionieMorzaŚródziemnegowwynikuwędrówekzeWschodu,
przynoszącokreślonewartości,charakterystycznedlakulturwywodzących
sięzAzji.Możnatotakżezaobserwowaćprzyanaliziepochodzeniairoz-
wojureligiigreckiej,wktórejwidocznesąwyraźniewpływyorientalne17.
Zasadniczyproblemdotyczyautonomicznościkulturyśródziemno-
morskiejipowstałegowjejwynikukonkretnegosystemuwartości.Chodzi
wtymprzypadkuopróbęokreśleniamomentu,wktórymmożnamówić
opowstaniukulturyśródziemnomorskiej,traktowanejjakonaturalnyza-
czyndlakulturyeuropejskiej.Dokonanietegotypuustaleńzwiązanejest
16Kulturykreteńsko-minojskaimykeńskanajczęściejsąuznawanezagłówneźródło
kulturygreckiej,zktóregowywodzisięaksjologicznysystemkulturyhelleńskiej.
17W
.Burkert,GreekReligion,HarvardUniversityPress,Cambridge,MA1985.
