Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
wstęp
Użytewtytulepracyzwroty:Delitypolityczne”iDproblemkrzyżacki”wymagają
wyjaśnieniaikomentarza,kryjąbowiemwsobie,zwłaszczatenpierwszy,dośćzło-
żonątreśćiwpraktycemogąbyćróżnieujmowane.
TerminDelitypolityczne”oznaczatylkoczęśćszlachty,zarównostanuświeckiego,
jakiduchownego(stanowiącąDnaródpolityczny”6)–wśredniowieczujeszczestosun-
kowoniewielką–którazmniejsząlubwiększączęstotliwościąaktywniebrałaudział
wżyciupublicznymocharakterzeponadlokalnym,angażującsięwróżnysposób
woficjalnąpolitykępaństwa.Wniniejszejpracychodziszczególnieopolitykęwobec
ZakonuKrzyżackiego,alestaramsięnietracićzpolawidzeniatakżepozostałych
powiązanychzniąwątków.ZapożyczającterminDelitypolityczne”zobszarunauk
społecznych7,zdajęsobiesprawęznieadekwatnościwspółczesnychkoncepcjielit
wodniesieniudoepokiprzednowoczesnej.Niemniejtakżesocjologowiedostrze-
gająmożliwościzastosowaniateoriielitdoanalizyspołecznościpreindustrialnych8,
aponadtoszukająwłasnejinspiracjiwhistoriimyślipolitycznej,sięgającażdo
starożytności(Platon,Arystoteles)iśredniowiecza(św.TomaszzAkwinu)9.
Mimouzasadnionychzastrzeżeńfenomentenjestuchwytnywźródłachśre-
dniowiecznych,przybierającnajczęściejpostać:prelatietbarones,consiliarii,maiores,
proceres,dignitarii,dominiitd.10Jegospecyfikaiswoistościwrealiachśredniowiecza
sąoddawnaprzedmiotemdyskusjiikonsensusuwśródmediewistów11.Należytu
dodać,żewpraktycebadawczejsynonimemelity,zwłaszczaelitypolitycznej,bywa
takżeotoczeniemonarsze,rozumianejakozróżnicowanapodwielomawzględami
grupaosób,którąłączyzmonarchąDbezpośredniaitrwaławięźspołeczna”12.
6S.Russocki,Średniowiecznenarody,s.89–95;id.,Monarchiaistany,s.7–14.Wramachtak
rozumianejgrupyowyraźnymcharakterzestanowymnieznajdujęmiejscadlaprzedstawicielidynastii
Piastów,GryfitówbądźGiedyminowiczów,nawetjeśliwsensiefunkcjonalnymdoraźniesytuowalisię
naanalogicznychpozycjach(np.jakokrólewscydoradcy,dyplomaci,dowódcywojsk).
7Podstawowąorientacjęwewspółczesnejrefleksjisocjologówipolitologównadproblematyką
elitdają:J.Potulski,op.cit.,s.167–189;M.Żyromski,Teorieelit,s.17–60;zob.także:J.Sibora,op.cit.,
s.27–46.
8Zob.M.Żyromski,Teorieelit,s.274–302.
9Ib.,s.77–102(GaetanoMosca),103–125(VilfredoPareto);id.,GaetanoMosca,pass.,szcze-
gólnies.26–28,73–74,94–95,157;M.Stefaniuk,op.cit.,s.43–60,88–89.
10A.Gąsiorowski,Czynniki,s.71–72;M.Koczerska,Elitapolityczna,s.19,20.A.Szymczakowa
wtytuleswojejpracyoeliciesieradzkiejzamieściłaźródłoweokreślenia:magnificietgenerosi(ead.,
Szlachtasieradzka).
11JakojedenzpierwszychhistorykówterminemDelita”posłużyłsięS.Kutrzeba(Elitajakoczynnik,
s.325–329),inspirująckolejnychbadaczy:A.Gąsiorowski,Rotacja,s.264–265;W.Fałkowski,Elita
władzy,s.5–11;J.Pakulski,Wielkopolskaelita,s.61–91;J.Wroniszewski,Grupydecyzyjne,s.175–186;
J.Gzella,Małopolskaelita;M.Koczerska,Elitapolityczna,s.11–25.
12Przykładowo:A.Supruniuk,Otoczenieksięcia;J.Sperka,OtoczenieWładysława.Wliteraturze
przedmiotuodczuwalnyjestbrakmonografiiotoczeniakrólaWładysławaJagiełły,mimosporejliczby
