Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
62
Ekonomia:felietonyianalizy
comianowiciemożebyćprzedmiotemtegoprawa.RzeczpospolitaPol-
skaDdopuszczatylkowwypadkachustawąprzewidzianychzniesienielub
ograniczeniewłasności(ł)zewzględówwyższejużyteczności,
zaodszkodowaniem”.Sformułowanatuzasadawywłaszczenianiejest
nowa.ZnałająfrancuskaDeklaracjaprawczłowiekaiobywatela2,konsty-
tucje:belgijska,StanówZjednoczonych,niemieckaz1846roku,austriac-
ka,włoska,japońska,holenderskaitd.Tęsamązasadęwywłaszczeniawy-
powiedziałmiędzyinnymiKodeksNapoleona(§545),kodekscywilny
austriacki(§365)irosyjskiSwodZakonow(§575,t.X,1).
Nowejesttylkosformułowaniemotywuwywłaszczenia.Wprzytoczo-
nychustawachmotywemdopuszczającymwywłaszczeniemogłabyćtylko
Dkonieczność”,Ddobropubliczne”lubDużytecznośćpubliczna”3,wPolsce
decydowaćmająwzględyDwyższejużyteczności”.Wszystkieteformuły
sąoczywiściebardzoszerokie.Niemniejsamoporzucenieutartegowyra-
żeniaizastąpieniegoznaczniebardziejmglistympojęciemDwyższejuży-
teczności”budzipodejrzenie4,żeszukanoterminutakelastycznego,żeby
weńmożnabyłozmieścićwszelkieDużyteczności”grupyreprezentującej
wdanymukładziestosunkówsiłęiprzemoc.Niezależniezresztąodtego,
jakiebyłyintencje,którespowodowałytakąredakcjęprzepisu,niewątpli-
wymjest,żewpodobnysposób,rozszerzającyznaczniepolestosowania
wyjątku,możebyćtozdaniewprzyszłościkomentowane.
DZniesienielubograniczeniewłasności”(natoostatniezwracam
szczególnąuwagę)dopuszczaKonstytucjatylkoDzaodszkodowaniem”.
Formułatastwierdzazasadęwłasnościsilniejaniżeliniejednazdawnych
konstytucji(oodszkodowaniuniewspominałanp.konstytucjaaustriacka
z1867rokulubkonstytucjajapońska),mimotojednakniewydajesię
dzisiajzupełniejasna.Wobecnp.znanychprzepisówDreformyrolnej”za-
chodzipytanie,czyodszkodowaniemabyćwedługkonstytucjiDpełne”,
Dsprawiedliwe”–jaktosiędawniejsamoprzezsięrozumiało–czyteż
wysokośćjegozostaniewcałościpozostawionadorozstrzygnięciazapo-
wiedzianymustawom.Wkażdymraziejakkolwiekpowyższyustępdaje
szerokiepoledorozrywaniawięzówwłasnościmiędzypodmiotemprawa
adanymprzedmiotem,mimotojednakstwierdzasamązasadęwłasności
prywatnej;niezauważyliśmyteżdotychczasnic,cobywskazywało,że
2Art.17:DLapropriétéétantundroitinviolableetsacré,nulnepeutenêtreprivé,
sicen’estlorsquelanécessitépublique,légalementconstatée,l’e-
xigeévidemment”.[DPonieważwłasnośćjestprawemnietykalnymiświętym,prze-
toniktjejpozbawionymbyćniemoże,wyjąwszywypadki,gdypotrzebaogółu,
zgodniezustawąstwierdzona,niewątpliwietegowymaga”].
3Deklaracjaprawczłowiekaiobywatelamówiłaopotrzebiepublicznej,ustawa
francuskaz1841r.iKodeksNapoleonaoużytecznościpublicznej.Wtensposóbda-
łabysięwykazaćpewnadegradacjaażdonaszejDużytecznościwyższej”.
4Patrznp.TadeuszDwernicki,Prawaiobowiązkiobywatelskie,w:NaszaKonsty-
tucja.CyklodczytówurządzonychstaraniemdyrekcjiszkołynaukpolitycznychwKra-
kowieod12–25maja1921roku,Kraków1922,s.167.
