Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dylematypolskiegonacjonalizmu
znaćwwielupunktach.Historycyniedostrzegają,żetowłaśnietaopozycjajużwy-
starczającosugerowaławrogośćwstosunkudoliberalizmu,arolawpływuwzorców
zagranicznychdochodzącychdoPolskizpaństw,wktórychliberalnademokracja
zostałausunięta,byłaelementemtylkowiększegosyndromuiprzełamywaniasię
wwarunkachzastanych,któredecydowałyoodrzuceniuniektórychpropozycji,wtym
iustrojowych(totalistycznych),jakoniezgodnychzmiejscowympodłożemkulturo-
wym,kształtowanymwPolscewbardzodużejmierzeprzezkatolicyzm.Wzmiankowa-
newpływybyływypłukiwanezpierwotnychtreści,częstoutrzymującsiętylkowroli
formzewnętrznych.Zjawiskotozaznaczyłosięnietylkowobozienarodowym,lecz
równieżwpolskichpartiachnarodowo-socjalistycznychokresumiędzywojennego
78
.
Takwięcjestsprawąoczywistą,żepozostawanienapłaszczyźnienaukikatolickiej
prowadziłodonegatywnegoustosunkowywaniasiędoliberalizmu,alerównocześnie
nieoznaczałoakceptowaniawartościautentyczniefaszystowskich.Tezaś,jeśli
zczasemjedogłębniezrozumiano,zazwyczajbyłytraktowanejakoobce.Natomiast
szerokiepojęciefaszyzmu,jaktowynikazpowyżejcytowanychwypowiedzihistory-
kóworazzsamejanatomiidoktrynyfaszystowskiej,nieuwzględniałotegomomentu.
Pojęcietakiemożnawięcuznaćzawątpliwe,anawetznaukowegopunktuwidzenia
podejrzane,zewzględunajegogenezę.Wrzeczywistościjestonoprzynależnedosfery
językaipraktykipolitycznej,aniedonauki.
Wsytuacjirozwijającegosiękomunizmuinienadającychsiędoakceptacjiwięk-
szościaspektówliberalizmuzrodzonynaPółwyspieApenińskim,nieznanydotychczas
ustrój,budziłpozytywnezainteresowania,aniesprzeciw.Wtrudnympołożeniulat
dwudziestych,jakiezaistniałopozakończeniupierwszejwojnyświatowej,faszyści
dośćszybkopozdobyciuwładzyweWłoszechdoprowadzilidouregulowaniasytuacji
wewnętrznej.Zlikwidowalipartiękomunistycznąisocjalistycznąorazpołożylikres
dotkliwemuterrorowiprowadzonemuprzezteorganizacje.Utworzonoteżsystem
syndykalistycznyorazuniemożliwionowszelkierozruchyzakłócającespokójwe-
wnętrznyidestabilizującepaństwo.Zdużymzainteresowaniempatrzonozzagranicy
nawłoskikorporacjonizmiosiągniętądziękiniemuwewnętrznązgodęspołeczną,
prowadzącądookrzepnięciaspołeczeństwaponadklasowego,zdolnegodopracy
dlarozkwituipotęgiwłasnegokraju.Faszyzmwłoskiwydawałsięzmierzaćtakże
dolikwidacjiróżnicspołecznychizapewnieniaawansuszerokimmasom.Sądzono,
żeMussoliniznalazłmetodęnabolączkinurtującewspółczesnyświat.Zlikwidował
bezrobocie,wydałwalkęanalfabetyzmowi,rozwinąłopiekęspołecznąorazrozpoczął
szerokieinwestycjegospodarcze.Widziano,żeWłochyweszłynadrogęrozwoju,mimo
wybuchłegowkilkalatpozainstalowaniusięnowegosystemuusterurządów,kry-
zysugospodarczegonaświecie.Nicwięcdziwnego,żewłoskifaszyzmzaczętotrak-
78
Por.O.Grott,Faszyściinarodowisocjaliści...,zwłaszczarozdziałpt.Polskieugrupowania
faszystowskieinarodowo–socjalistycznenatleporównawczym,s.259-274.
38
