Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZbigniewWróblewski:Subiektywnośćimechanizm.Działanieizachowanie...
Jeżelimożnawykazać,żedziałanieorganizmówjestzdeterminowaneprzez
subiektywność,towówczasotwierasięmożliwośćprzyjęciastanowiskaroz-
szerzającegowystępowaniecelównaobszary,gdzierozciągasięsubiektyw-
ność,oraznatedziałania,któresązniązwiązane(kontrolowaneprzeznią)19.
Głównąkwestiąjestzatemto,jakąmocprzyczynowaniamato,cosubiektyw-
ne(niefizyczne),nato,cofizyczne,np.czydoświadczanecelesubiektywnesą
efektywnelubczycelementalneposiadająsiłępozamentalną.
Kluczoweznaczeniedlauzasadnieniatezyoistnieniucelówwnaturzema
koncepcjasubiektywności.Wogólnymujęciusubiektywnośćoznaczawłasność
bytuorganicznego,charakteryzującąsięzdolnościądoodczuwania,odbierania
bodźcówzewnętrznychiwewnętrznychoróżnymstopniuintensywnościoraz
zdolnośćodpowiadanianabodźcewformieróżnychdziałań.Subiektywność
umożliwiaorganizmowiodróżnieniesiebieodnie-siebie,konstytuującwe-
wnętrznywymiarżyciaorganicznego(Interiorität).Subiektywnośćtapodlega
rozwojowiwprocesieewolucyjnymodprostegoodczuwaniaażdonajwyższych
władzumysłowych.Przytoczoneokreśleniesubiektywnościróżnisięodtypo-
wychjegorozumień,występującychwkontekścieepistemologicznymiontolo-
gicznym.Jonaswyraźnieniedefiniujetegoterminu,ponadtonieposługujesię
nimkonsekwentnie,np.traktujesynonimicznietakienazwy,jak:nsubiektyw-
ność”,nświadomość”,numysł”,ndusza”,nwewnętrzność”,choćwielokrotnie
podkreśla,żesubiektywnośćniejesttymsamym,coświadomość.Rekonstru-
ującwstępniepojęciesubiektywności,możnazauważyć,żejestononajogól-
niejszespośródwymienionychioznaczaspektrumzjawiskpsychicznychproste-
goodbieraniabodźcóworazreakcjinanie,występującychwświecieroślin,
zwierzątiwumyśleczłowieka.Kolejneterminy(świadomość,umysł,dusza)
zakładajątoogólnepojęciesubiektywnościioznaczająróżnejegoformy.
R.Spaemanninterpretujeontologiczniesubiektywnośćjakoformęnega-
tywności,przedewszystkimnegatywnościróżnicującej,którauwyraźniaróżni-
cęmiędzyprzedmiotami(klasamiprzedmiotów),conapłaszczyźniedoświad-
czalnejjestidentyfikowanejakofenomenyróżnicy.Stwierdzalapidarnie:
nNegatywnośćodróżniabytżyjącyodbytunieożywionego”20.Różnicapomię-
dzytymibytamipolegam.in.natym,żebytożywionyposiadastrukturęte-
leologiczną(nbycie-ku”)wyrażonąwpopędzie.Popędkonstytuujepodwójną
różnicę:międzynwnętrzem”inzewnętrzem”bytuożywionegoorazmiędzy
njuż”anjeszczenie”(antycypujeto,cowniejjestantycypowane).Pierwsza
różnicajestpodstawąpostrzeganiaprzestrzeni,drugazaś–podstawąpostrze-
19Jonasniekiedyzamiennieużywapojęćnsubiektywność”inświadomość”.Tęostatniąjed-
nakzasadniczopojmujejakoformęsubiektywności,jejnajwyżejuorganizowanyprzejaw.Uspra-
wiedliwiatowłączeniedyskusjinatematsubiektywnościdoobszarutradycyjnychsporówwokół
problemuumysł–ciało(dusza–ciało).
20R.SPAEMANN:Osoby.Oróżnicymiędzyczymśakimś.Przeł.J.MERECKI.Warszawa,Oficy-
naNaukowa,2001,s.52.
39
