Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZbigniewWróblewski:Subiektywnośćimechanizm.Działanieizachowanie...
biektywnym,tj.nkierowane[...]przezzgórywyobrażonecele(skądostatecz-
niewywodzisięcałepojęciecelu)orazżeowo»zewzględunaco«,owamniej
lubbardziejwyrażonaintencja,istotniemówinamosensiecałegociąguzda-
rzeń”8.Założeniemjesttutajistnieniewoli,którawykorzystujefunkcjeorga-
nówmotorycznych.Charakterwolitywnywwiększymnasileniuposiadają
funkcjemotoryczneniżfunkcjesensoryczne,np.widzenie,słuchanie,ich
działaniebowiemcharakteryzowanejestraczejjakodoznawaniebierne9.Acz-
kolwiekiwtymwypadkuistniejemożliwośćnwoluntarnego”działania,np.
możnauważnieprzypatrywaćsię,słuchać,przekraczająctymsamymbierność
ireceptywność.
Działanieostrukturzecelowościowejwsensiesubiektywnymmaprzebieg
wieloetapowy,wktórymwyróżnićmożnaszeregnpodcelów”(celekolejnych
etapówdziałania)organizującychposzczególneetapynpotoaby”,dającychpo-
staćsubiektywnegołańcuchaśrodek–cel.Wyraźneoddziaływaniecelusubiek-
tywnegowtakichdziałaniach(wieloetapowych)możnaproblematyzować,
wskazującnp.naniedookreślonośćcelukońcowego,prawdziwychmotywów
działania(jakstarasiętopokazaćpsychoanaliza),albopróbowaćrozstrzygnąć,
czyodległeobiekty–celedeterminującelebliższe,czyteżodwrotnie.Proble-
myteJonaspozostawiaotwarte,podkreślającjednak,żepomimotychtrudno-
ściniewątpliwejest,żestrukturaludzkiegodziałaniajestrzeczywiściecelowa
wsensiesubiektywnym,determinowanaprzezintencje,wyobrażeniecelu
całegowieloetapowegodziałania.Możnatonazwaćantycypacyjnymoglądem
ostatecznegoceludziałanialubsubiektywnąantycypacjącelu10.
PosłużmysiępodanymprzezJonasaprzykłademkotapolującegonamysz
orazmożliwymiinterpretacjamitakiegodziałaniawmodelusubiektywnym
iobiektywnym.Przykładkotapolującegonamysz,poddanyinterpretacjina
różnychpoziomach,obrazujekwestięzasadniczą:jakajestrolasubiektywności
wprzyczynowaniudziałania.Wnioski,którewyciągaztejinterpretacjiJonas,
mająszerokizasięg,obejmująnietylkonajbardziejwyraźnyprzykładsubiek-
tywnościwpostaciludzkiejświadomości,aleodnosząsiętakżedobytów
pozaludzkich.
35
8Ibidem,s.116.Istotnejesttutajodpowiednierozumieniepojęciasubiektywności,definio-
waneprzezintencjonalność.Jonas,copokażędalej,odpowiednioposzerzytopojęcietak,żeby
zmieściłysięwnimbytypozaludzkie.
9Ibidem,s.113.
10Badaniazzakresuantropologiiporównawczejietologiipoznawczejwskazująnabrakpla-
nowaniaantycypacyjnegowświeciezwierzątzpowodubrakuunichokreślonychkompetencji
poznawczych,np.posiadaniaoderwanychodaktualnychdeterminacjiśrodowiskowychreprezenta-
cjiswoichpotrzeb.Możnajedyniewskazywaćnazdolnościzwierzątdoplanowania,któresą
określaneprzezwyobrażeniaformułowanewsystemachpoznawczychntuiteraz”.Por.P.GÄR-
DENFORS:JakHomostałsięsapiens.Oewolucjimyślenia.Przeł.T.PAŃKOWSKI.Warszawa,Czar-
naOwca,2010,s.107–124.
