Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wstęp
imusieliśmyodbudowywaćinstytucjefinansoweniezbędnedowłaściwegofunkcjono-
waniarynku.
Tenprocesodbudowyrynkubyłrealizowanyprzytoczonychwtleczy,mówiącję-
zykiemminionejepoki,„wnadbudowie”sporachdoktrynalnychmiędzyzwolennikami
iprzeciwnikaminadaniapaństwuwiększegoznaczeniazarównoprzyosiąganiuprzez
niecelówspołecznych,jakiprzyodgrywaniupewnejsterującejroliwgospodarce.Nie-
stety,byłytosporytoczonejakbyzakurtyną,nieujawnione,aprymatmedialnyzdobyły
poglądy,zgodniezktórymirynekjestnajlepszymregulatoremprocesówekonomicz-
nychinajlepiejspełniaswefunkcjewówczas,gdyograniczana,anaweteliminowana
jestrolapaństwa.Takakoncepcjaprowadzijednaknietylkodoosłabieniafinansów
publicznychimarginalizowaniaroliinstytucjipublicznych,aletakżedoosłabieniapod-
stawowychfunkcjipaństwa.
Tymczasemwartoprzypomniećznaszejrodzimejhistorii,żenajbardziejszano-
wanywładca,któregobezpotomneodejścienajdotkliwiejzaciążyłonanaszychdzie-
jach,Kazimierz
Wielki
(13101370,panowałod1333roku),októrymjakkażepa-
mięćnarodowamówisię,iż„zastałPolskędrewnianą,azostawiłmurowaną”,sukces
swychrządówoparłnauporządkowaniufinansówpaństwaipolitykipieniężnejpod
kątemumocnieniapaństwa.
W
statuciedla
Wielkopolski
napisał:„Skorojedenjest
władca,toijednoprawo,itakżejednapowinnaobowiązywaćmonetawcałymkró-
lestwie,którawinnabyćwieczystaidobrawswejwartości,byprzeztotymchętniej
byłaprzyjmowana”8.
W
razzmądrymidoradcamidążyłdoutworzeniapaństwowej
rezerwyfinansów,czyliskarbu,któryumożliwiałbyrealizacjęprogramuinwestycyj-
nego,atakżeefektywnedziałanianapoludyplomacji.Gdydynamicznierozwijająca
sięgospodarkatowarowa,awięctakżerosnącagwałtownieliczbatransakcjimiędzy
sprzedającymiakupującymi,powodowałapotrzebęzwiększeniailościpieniądza,wy-
bijanowięcejmonetsrebrnychnapodstawietworzonychzapasówtegokruszcu.Gdy
jednakokazałosię,żezapasysrebrabyłyniewystarczające,akosztyinwestycjipań-
stwowychrosły,króldoprowadziłdozepsuciamonety,wypuszczającpieniądzezco-
razmniejszązawartościąsrebra,wytwarzałwięcpieniądzzgodniezpotrzebamigo-
spodarki,comyterazujmujemyrównaniemwymianyI.Fishera9.
W
końcujednak
dokonałreformygroszowej,starającsięutrzymaćgroszkrakowskinaodpowiednio
wysokimpoziomiesiłynabywczej10.Reformymonetarneidoskonalenieskarbowo-
ścinamożliwościipodługwiedzyowychczasów,poprzezpowiększaniewpływów
zsalinihandlusolą,zcełimytorazinnychmonopoli,następniezkrólewszczyzn
ipodatkówprzezrozszerzeniebazypodatkowejskutkowaływzrostemdochodów
państwowych,copozwoliłopoprawićobronnośćkrajuirealizowaćwielkieinwestycje
8
KazimierzWielkibudowniczyireformator,DziejeNaroduiPaństwaPolskiego,red.F.Kiryk,Akant,
W
ar-
szawa2002,s.89.
9
Oczywiściepocienianiemonetczyzmniejszaniewnichzawartościkruszcubyłoichpsuciemwsensiesto-
sunkujednostkipieniądzadozawartościkruszcu(coprowadziłodotzw.efektuKopernikaGreshama,po-
legającegonatym,żezobieguwypadałyibyłytezauryzowanemonetylepsze,apozostawałyiwchodziłydo
obiegumonetygorsze;pieniądzgorszywznaczeniuzawartościkruszcuwypierałzatemzobiegupieniądz
lepszy,mającytegokruszcuwięcej.Zjawiskotozaobserwowałpolskiastronom;jestonoznanejakopra-
woKopernikaGreshama).Niemusiałotojednakprowadzićdoinflacji,jeśliwedługrównaniaFishera
MV=PQzwiększałopodażpieniądzazgodniezewzrostemwolumenuprodukcji,którynastąpiłwwyniku
wzrostugospodarczego.
10KazimierzWielki...,s.90.