Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
11
Jesttospór,którywydajesiętrudnydotrwałegorozstrzygnięcia,gdyżniewątpliwie
nadpoglądaminaukowymizbytczęstodominująemocjewspieraneprzezgryintere-
sów,anapodejmowanedecyzjeidokonywanewyborypolityczneczęstowpływanie
tylechłodnaanalizafaktówiobiektywnaocenarzeczywistości,wspartarzetelnympro-
fesjonalizmem,ileraczejmodaipsychologia;mniejświadomość,abardziejpodświado-
mośćkształtowanaprzezmediaiprawarządzącetłumem.Tymczasempotrzebapań-
stwaijegoregulacyjnejrolijestoczywistazczystopragmatycznegopowodu.Jestnim
niezbywalnaniedoskonałość,zawodnośćrynku(marketfailure)6.Cytowanywcześniej
J.Attalipokazał,jakrynkiktóremogłybywprzyszłościwyrwaćsięspodkontroliinsty-
tucjipaństwowych,gdyby,byćmoże,wtokurozwiniętego,znajdującegosięwapogeum
procesuglobalizacjisamedoprowadziłydoosłabieniaiunicestwieniapaństwmogą
staćsiętyranemludzkości,odbierającposzczególnymludziomichautonomięipodmio-
towość.Nieliczni,którzybysiętemuoparliprzezuzyskaniedominującejpozycjiwsys-
temie,stanowilibywyobcowanąelitęniczymarystokracjawiekówśrednichmającą
realnewpływyiskupiającągłównychgraczynascenierealnychprocesówrynkowych,
natomiastcałaresztaludzkościzostałabynietylkopozbawionawszelkiejautonomii,
aletakżeprzekształciłabysięwniemalbezwolnetrybikiwbezwzględniedziałającym
mechanizmierynkowym.
Podstawoweniedoskonałościrynkutonieuwzględnianieaspektówspołecznych
iasymetriainformacyjna,czylinierównośćpodmiotów,partnerównarynku,wdostępie
doinformacji.Chociażtefunkcjepaństwa,naktórychpotrzebęwskazałswegocza-
suJ.M.Keynesstabilizowaniegospodarkiipowstrzymywaniejejprzedpopadaniem
wrecesjezostaływspółcześnieprawieopanowaneisądośćsprawnierealizowanepo-
przezpolitykęfiskalnąipieniężną,torozwiązywanieniektórychkwestiispołecznych,
zwłaszczawalkazbiedą,wydajesięnieosiągalne,oddalasięodpolitykówjakhory-
zontodwędrowca.NawetwAmerycewieleprogramówmającychpodtymwzględem
usprawnićfunkcjonowaniegospodarkirynkowejprzyniosłoskutkicałkowicieodmien-
neodpierwotniezakładanych7.
W
krajachbyłegoobozusocjalistycznego,którepodjęłyciężkitrudzmianysystemu
gospodarczego,politycznegoispołecznegonarynkowo-demokratyczny,paradoksalnie,
powyjściuzsystemusocjalistycznego,któregopodstawowymprzesłaniemideologicznym
było,przynajmniejformalnie,nadanieprymatupodejściuprospołecznemu,właśniekwe-
stiespołecznesąwręczradykalnieodrzucane.Zasadyekonomiisektorapublicznegoilo-
gikisystemupodatkowegobyłyprzecieżnajsłabiejreprezentowanewpraktycznejmark-
sistowskiejekonomii,zdominowanejprzezplanistycznenarzędzia.Idlategowłaśnieto
wkrajachpokomunistycznychtakąpopularnośćzdobyłynaprzykładideepodatkulinio-
wegoczyinnychformstrywializowanegopodejściadoróżnychkwestiizwiązanychzrolą
państwa,relacjimiędzypaństwemaobywatelem,znaczeniadobrawspólnego,potrzeb
społecznychczywynikającychztegoiniezbędnychwnowoczesnejgospodarcerynkowej
ograniczeńiobciążeń,jakienarzeczogółuipaństwapowinniśmyponosić.
Zdrugiejstrony,systemsocjalistycznyzmarginalizowałpojęcieifunkcjepieniądza
orazfunkcjesystemufinansowego,atakżeograniczyłjeiwypaczył.Ichwłaściwejroli
wgospodarcerynkowejilogikiinstytucjifinansowychmusieliśmysięuczyćodnowa
6
AspektymikroekonomiczneimakroekonomiczneniesprawnościrynkówszerokoomawiaN.Acocella,Za-
sadypolitykigospodarczej,przeł.A.
W
ojtynaiin.,
Wydawnictwo
NaukowePWN,
W
arszawa2002,s.110205.
7
Tamże,s.910.