Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Antropolodzywsłużbieimperiumbrytyjskiego-„wielkagra”i„małewojny”
67
metropoliąajejzamorskimiperyferiami.Wtymteżznaczeniu,wprzy-
padkuantropologiibrytyjskiej,wymianahandlowałączyłasięzfazą
panowaniaidominacji,aniepodboju,ajejpodstawowąfunkcją-jak
topostrzegalizarównopracownicyadministracjikolonialnej,jakisami
antropolodzy-byłopowstrzymanieewentualnychzamieszekipowstań
skierowanychprzeciwkobrytyjskiejdominacji(Kuklick2008b:61).
Głównymobszaremzainteresowaniapolitykiinaukibrytyjskiej
wXIXw.byłaAzja(Dziewanowski1997).Odmomentupowołaniana
urządgubernatoraposiadłościKompaniiWschodnioindyjskiejWarrena
Hastingsaw1772r.,przezograniczeniewpływówKompaniiw1833r.
ijejlikwidacjęw1873r.,ekspansjęterytorialnąw1.poł.XIXstulecia,po-
wstaniesipajóww1857r.,koronacjękrólowejWiktoriinacesarzową
Indiiw1876r.,ażpozmierzchbrytyjskiegopanowania,zlikwidowanie
statusudominiumiprzekazaniewładzyprzezostatniegowicekrólaigu-
bernatora,lordaLouisaMountbattenaw1947r.,Indiebyłyuznawaneza
najcenniejszązdobyczterytorialnąKoronybrytyjskiej(Kieniewicz1985).
JakogubernatorzramieniabrytyjskiejKompaniiWschodnioindyjskiej,
WarrenHastingsuważanyjestzatwórcęimperialnejpotęgiBrytyjczy-
kówwIndiach.Zajegokadencjirządbrytyjskizacząłingerowaćwdzia-
łaniaKompanii,czyniączniejnarzędzierealizowanejpolitykipodboju
(Kieniewicz1985:499in.;Dziewanowski1997:551).Wżadnyminnym
miejscuwposiadłościachbrytyjskichproblemyspołeczne,militarne,po-
lityczneikulturoweniestanowiłytakiegowyzwaniaadministracyjnego,
jakwłaśnienaterytoriumIndii.Ówczesnąsytuacjęnasubkontynencie
indyjskimmożnaporównaćjedyniedotej,zktórąBrytyjczycyzetknęlisię
niemalwiekpóźniejwAfryce,choćtam,m.in.dziękidoświadczeniomwy-
niesionymzpodbojuiadministrowaniaIndiami,„zapanowanie”nadwe-
wnętrznymzróżnicowaniemspołeczeństwkoloniiniebyłojużtaktrudne.
JakzauważaHenrikaKuklick(1993:182-241;2008b:60-77),więzi
brytyjskiejantropologiiakademickiejzekspansjąkolonialnąbyłybardzo
silnezewzględunaznaczenie,jakieprzykładanodowiedzyoinnych
ludziachiichkulturzewczasiepodboju,aleprzedewszystkimwspraw-
nymzarządzaniuimperiumbrytyjskim,wdziałalnościmisyjnejoraz-co
możenajważniejsze-wprowadzeniuinteresówwkoloniach.PhilipMor-
gan(1999:50-51)stwierdza,żezperspektywyludówtubylczychichre-
lacjezkolonizatoramizawszeopierałysięnahandluiwojnie.Przywołuje
teżanalizęprzeprowadzonąprzezMarshallaSahlinsa,wedługktórejtu-
bylcywswoichkalkulacjachnieróżnilisięodkolonizatorów-ichtakże
interesowałzyskibezpieczeństwoprowadzonejwymiany(Sahlins2006:
24in.).Rzeczjednakwtym,żekażdaspołecznośćtubylczawchodzą-
caworbitębrytyjskiejekspansjihandlowej,znajdowałasięodrazuwnie-
symetrycznejsytuacjipodporządkowania.JaktoujmujeSahlins,każda
