Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
WSTĘP
Latapoprzedzającepierwsząwojnęświatowąbyłydlaziemianokresemwy-
jątkowopomyślnym.Wwiększościzaadaptowalisiędonowych,wolnorynko-
wychwarunkówgospodarowania.Pomyślnabyłakoniunkturarolna.Państwaza-
borcze,choćwrogieziemianomzewzględównarodowościowych,wcorazwięk-
szymstopniustawałysięgwarantembytuwiększejwłasności,broniącinteresów
ziemianprzedchłopamiirobotnikamirolnymi,zwłaszczawtedy,gdyzagrożo-
nybyłporządekprawny.Nakorzyśćziemiandziałałateżewolucjasystemów
politycznychpaństwzaborczychprowadzącadowzrostuudziałuspołeczeństwa
wprocesachdecyzyjnych,aleprzypreferencjachdlawarstwposiadających.
Wysokibyłstatusspołecznyziemian,takpodwzględemzamożności,jak
wykształceniaczyprestiżuspołecznego.WWielkopolsceiKrólestwiePolskim
zachowaliwdużymstopniuwpływynawsi,byliczęstowspółtwórcamiikierow-
nikamiinstytucjispołecznychdziałającychnatymterenie.Odgrywaliteżważną
rolęwrozwojunarodowymchłopów.Dwórbyłobokkościołacentrum
zktóregopromieniowałakulturapolska.Nadalbardzodużybyłstanposiadania
większejwłasnościwcorazmniejszymstopniupozostającejjednakwrękach
potomkówdawnegostanuszlacheckiego.
Odbudowaniepodległegopaństwajakodemokratycznejrepubliki,wpowią-
zaniuzpozostawieniempozajejgranicamiponadpołowyobszaruwiększejwła-
sności,doprowadziładozasadniczejzmianypołożeniaziemiaństwa.Ziemianie
bylistosunkowodobrzeprzygotowanidouczestnictwawżyciupolitycznym.
Dysponowaliwaloramiwynikającymizwykształcenia,wychowania,atakżesto-
sunkowodobrejsytuacjimaterialnej.Wwarunkachustrojudemokratycznego,
jakiprzybrałaodradzającasięRzeczpospolita,ziemiaństwozostałojednakzmar-
ginalizowaneiniemogłoskuteczniezabiegaćorealizacjęswoichinteresów.Nie
miałoatutuliczebności,aśrodkimaterialnejakimioddziaływałonażyciepoli-
tycznestopniowomalałyitraciłynaznaczeniu.Nicwięcdziwnego,żeinteresy
ziemianwwieluprzypadkachprzegrywaływkonfrontacjizinteresamichłopów
(przykładempolitykapodatkowa)czymieszkańcówmiast(przykładempolity-
kazbożowa).Zdrugiejstrony,udziałziemianwinstytucjachpaństwowychbył
wysokiwstosunkudoichliczebności,cojednakświadczytylkooichprzy-
datnościdlapaństwa,anieomożliwościachrealizacjiinteresówgrupowych.
WSejmieUstawodawczym(1919–1922)odsetekziemianwśródposłówwynosił
około5%.Zważywszy,żew1921r.ziemianiestanowili0,32%ludnościPolski
możnauznać,żeichodsetekwIzbiebyłnieproporcjonalniewysoki.WSejmie
Ikadencji(1922–1928)ziemianiestanowili,wedługróżnychszacunków,jużtyl-
kood2,3%do3%.OdsetekziemianwSenaciebyłnieproporcjonalniewiększy:
i„heraldycznym”snobizmie,Warszawa1993,s.21–38;M.B.Markowski,Obywateleziemscy
wwojewództwiekieleckim1918–1939,Kielce1993,s.32–40;W.Roszkowski,Gospodarcza
rola...,s.68;S.Rudnicki,ZiemiaństwopolskieXXwieku,Warszawa1996,s.15–16.