Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
9
skiej.Dolnągranicęmajątkówustalasięnaogółwprzedzialeod50do100ha.
Próbujesięteżstosowaćkryteriumilościposiadanejziemielastycznie,uzależ-
niającjeodstopniazaawansowaniarozwojuposzczególnychdzielnickraju6.
Opróczwielkościgospodarstwatewyróżniaćsięmająpewnymicechamigospo-
darowania,jakzatrudnianienajemnejsiłyroboczej,czykierowaniesiękryterium
zysku.Dlatejkategoriispołecznejnajbardziejadekwatnewydajesięokreślenie
nklasa”,wznaczeniunadanymmuprzezKarolaMarksa,awięceksponującym
stosunkiwłasności.
Podstawowaczęśćziemiaństwaspełniałaobatekryteria.Ziemianiewmię-
dzywojennejPolscebylinaogółpotomkamiszlachtyposiadającymimajątki
ziemskie,składającesięzjednegoczykilkufolwarków.Takichpostrzegano,
takteżsamisiępostrzegali.Szlacheckirodowódokreślałwznacznejmierze
ichpołożenie,wtymstosunekdonichinnychwarstw.Oichbyciedecydowa-
łyjednakwzględyekonomiczne.Celeekonomiczneokreślałyteżkierunkiich
publicznejdziałalności.Ziemiaństwoiszlachtaniebyłyjednakkategoriamitoż-
samymi,zjednejbowiemstronylicznipotomkowieszlachtypozbawienibyli,
zprzyczynekonomicznychczypolitycznych,majątkówziemskich,zdrugiejzaś
stronycorazwięcejmajątkówziemskichprzechodziłowręceludzinieposiadają-
cychtytułuszlacheckiego,którychprzynależnośćdoziemiaństwabywałajednak
negowana.
Kategoriąwęższą,funkcjonującąwobrębieziemiaństwa,byłaarystokracja.
Jednoznaczneokreślenietejgrupyjestjeszczetrudniejszeniżcałegoziemiań-
stwa.WprzedrozbiorowejRzeczypospolitejniewielerodówmogłosiępochlubić
tytułamiarystokratycznymi.Zdrugiejjednakstronycorazwyraźniejszystawał
siępodziałnaśredniąszlachtęimagnaterię.Chociażniedoszłodorozczłon-
kowaniastanuszlacheckiegoiuformowaniaarystokracjipodobnejjakwinnych
krajach7,tojednakprzedstawicieleniektórychrodówdysponowaliwielkimima-
jątkamiziemskimi,osiągaliteżdominacjępolityczną,sięgającponajważniejsze
urzędyigodności.Wokresiezaborówwieleztychrodówotrzymałotytuły
najwięcejodwładzAustrii.Potytułysięgaliteżludzienowi,zrodzinnieod-
grywającychdotądżadnegoznaczenia.Podkonieczaborówprawodotytułów
arystokratycznychposiadało286rodzin.Jeszczewięcejużywałoichbezpraw-
nieprzyczymichliczbaciąglerosła8.
6I.Rychlikowa,Ziemiaństwopolskie1789–1864.Zróżnicowaniespołeczne,Warszawa1983,
s.10.
7J.Jedlicki,Klejnotibarieryspołeczne.Przeobrażeniaszlachectwapolskiegowschyłkowym
okresiefeudalizmu,Warszawa1968,s.80–81.
8ZdaniemS.K.Kuczyńskiego,wDrugiejRzeczypospolitejarystokracjawliniimęskiej
(pomieczu,opolskimrodowodzie),liczyłaniecowięcejniż100rodzin,S.K.Kuczyński,
Genealogie,[w:]M.Miller,Arystokracja,Warszawa[1993],s.212;zob.S.Konarski,Oheraldyce