Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
WSTĘP
Wspomnianeskładnikistratyfikacjigrupymogływystępowaćłącznielubpoje-
dynczo.Obiektywnymwyróżnikiemgrupybyłstanposiadaniaziemi.W1921
rokuwPolscebyło30,1tysięcymajątkówprywatnychliczącychpowyżej50
hektarówziemi,w1931roku—18,2tysięcy,aw1939roku—niecoponad
17tysięcy1.Wyznacznikiemsubiektywnymprzynależnościgrupowejbyłprestiż
społeczny,pochodzenierodoweiokreślonystylżycia.Polaryzacjadotyczyłateż
sprawpolityki,poziomuaktywnościpolitycznej,poglądówpolitycznych,postaw
izachowańpolitycznych,mimoistnieniaidei,wartościipoglądówokreślających
tożsamośćziemiaństwawpostaciideologiiziemiańskiej2.Zgodniezokreśle-
niemJaninyLeskiewiczowejdziejeziemiaństwapolskiegomożnaokreślićnjako
modelowyprzykładspołecznejdekadencji”3,obejmującejspadekliczebnościzie-
miaństwa,zmniejszeniejegostanuposiadaniaiudziałuwdochodzienarodowym,
malejącyprestiżspołecznyiudziałwewładzy.Podstawoweetapytegoprocesu
wiązałysięznajważniejszymiokresamidziejówPolski.Jegostymulatorembyły
zarównoprzemianyekonomiczne,jakiczynnikipolityczne.
Wliteraturzenaukowejpojęcienziemiaństwo”,jakwiększośćkategoriiodno-
szącychsiędospołeczeństwa,definiowanebywawrozmaitysposób.Wpewnym
uproszczeniumożnauznać,żeziemianiesąokreślanijakokategoriaspołecz-
no-kulturowalubekonomiczna.Wpierwszymprzypadkumamydoczynienia
zujęciemgenetycznym,akcentującymszlacheckirodowódziemiaństwa.Ztego
punktuwidzeniamożnamówićonziemianachbezziemi”.Utratamajątkuniejest
postrzeganajakorównoznacznazeznalezieniemsiępozaziemiaństwem.Wtym
ujęciuziemianiesąnajczęściejokreślanijakowarstwa,czyśrodowiskospołeczne,
jakjednakwskazałKrzysztofJasiewicz,najbardziejadekwatnejestWeberowskie
pojęcienstanu”,jakostrukturyokreślonejwdecydującejmierzeprzezczynniki
kulturowe4.TakisposóbinterpretacjiprzedstawiaWojciechRoszkowski,które-
gozdaniemnmimożesamiziemianieakcentowalizawodowekryteriumswej
przynależnościdotejgrupy,wdużejmierzetworzylistan,anieklasę”5.
Wdrugimrozumieniu,eksponującymrolęczynnikówekonomicznych,zie-
mianiebylizbiorowościąposiadaczytzw.większejprywatnejwłasnościziem-
1W.Ponikowski,Gospodarstwawiejskie,[w:]Encyklopedianaukpolitycznych(Zagadnienia
społeczne,polityczneigospodarcze),red.E.J.Reyman,t.2,Warszawa1937,s.393;zob.:
W.Roszkowski,Wielkawłasnośćziemska,[w:]EncyklopediahistoriiDrugiejRzeczypospolitej,
Warszawa1999,s.488.
2W.Mich,Ideologiapolskiegoziemiaństwa1918–1939,Lublin2000.
3J.Leskiewiczowa,Zamiastwstępu,[w:]Ziemiaństwopolskie1795–1945.Zbiórprac
odziejachwarstwyiludzi,red.tejże,Warszawa1985,s.10.
4K.Jasiewicz,Listastratziemiaństwapolskiego1939–1956,Warszawa1995,s.9;J.Gapys,
Postawyspołeczno-polityczneziemiaństwawlatach1939–1945(naprzykładziedystrykturadom-
skiego),Kielce2003,s.131,143.
5W.Roszkowski,Ziemiaństwo,[w:]Encyklopediahistorii...,s.519;tenże,Gospodarcza
rolawielkiejprywatnejwłasnościziemskiejwPolsce1918–1939,Warszawa1986,s.24.
