Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Alkifron-pierwszyzdekonstruowanyfilozofoświeceniowy-MikołajOlszewski
9
ZczasemzainteresowanieAlkifronemsłabło,anaBerkeleyapatrzonozperspek-
tywyjegowczesnychprac.Tendencjętęmożnałatwowytłumaczyćewolucjąśro-
dowiskaintelektualnegopodkoniecXVIIIiprzezcaływiekXIX,któreprzyzna-
wałosiędopokrewieństwaduchowegoztradycjąoświeceniową,toteżniewsmak
byłymuzłośliwościBerkeleyakierowanepodjejadresem.Symptomatycznapod
tymwzględemjestopiniaJ.S.Milla,któryuważa,żeAlkifronzasługujenauwagę
tylkoztegowzględu,żejegoautoremjestBerkeley.Rekonstrukcjęstanowiska
wolnomyślicieliuważazanieadekwatną,acałośćzaniezbytwartościową,mimo
niezaprzeczalnychwalorówliterackich19.TegotypuocenaAlkifronabyłapowszech-
nawśródhistorykówfilozofiiażdolatsiedemdziesiątychXXwieku,kiedyuka-
załysiępierwszetekstyrewidującenegatywnyobrazdziełaBerkeleya.Największe
zainteresowaniewzbudziłyuwspółczesnychczytelnikówBerkeleyaDialogiczwar-
tyisiódmy,zawierającejegoteologięnaturalną,przyczymnajciekawszymjej
elementemwoczachbadaczywspółczesnychjestwypracowanaprzezBerkeleya
emotywistycznateoriaznaczeniajęzykareligijnego,porównywanazcałkiemwspół-
czesnymirozważaniamiWittgensteinazawartymiwjegoDociekaniachfilozoficznych.
PrzyokazjiniejakozwróconoteżuwagęnaoryginalnośćdowoduistnieniaBoga
wywiedzionegozpostrzeganiaświataboskiegojęzykaijegokomplementarny
charakterwstosunkudometafizykiwyłożonejwTraktacieozasadachpoznania
ludzkiego.BógjakogwarantprawomocnościpoznaniaiistnieniaświatazTraktatu
stajesięwAlkifronieBogiemprzemawiającymwprostprzezświatdoludzi.Poza
tymzaczętozwracaćuwagęnaBerkeleyajakoestetyka20.
RewindykacjeBerkeley>owskienieobjęłydotądzasadniczegowątkuAlkifrona,
mianowiciekrytykiideologiioświeceniowej21,którajestprzecieżcentralnymele-
mentemtekstui,jakbędęchciałniżejpokazać,jegonajciekawszymdlaczytelnika
współczesnegowątkiem.
JakjużzostałowspomnianeizaznaczoneprzezsamegoBerkeleyawPrzedmo-
wiedoksiążki,przedmiotemjegokrytykniesąkonkretnetekstyizrekonstruowa-
nenaichpodstawieargumentacje,alepewienzbiórluźnopowiązanychzesobąidei,
B.Żukowski,Gdańsk2007,715oraz720(s.129,130-131),wktórychBerkeleystwierdza,żenienależy
dawaćpowodudoobrazyKościołowiorazduchownymorazżewkwestiiobjawieniaobowiązuje
ślepawiara.
19J.S.Mill,BerkeleyssLifeandWritings,»FornightlyReviewfl59(1871),s.519-520.
20Wszystkienajważniejszenowszeartykułyinterpretujące,ajednocześnierewaloryzująceAlki-
fronazostaływydanewksiążceGeorgeBerkeley,Alciphron,ortheMinutePhilosopherinfocus,ed.
D.Berman,London-NewYork1993,s.179-226.ChodzioJ.O.Urmson,BerkeleyonBeauty;
A.D.Kline,Berkeleyssdivinelanguageargument;D.Berman,Cognitivetheologyandemotivemysteries
inBerkeleyssAlciphronorazA.Flew,WasBerkeleyaprecursorofWittgenstein?.
21Pewnymwytłumaczeniemtegofaktujestbyćmożeto,iżAlkifronaczytasięzpunktuwidze-
niahistoriifilozofii,gdytymczasemdziełotojestbardziejinteresującezpunktuwidzeniahistorii
idei.
