Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Alkifron-pierwszyzdekonstruowanyfilozofoświeceniowy-MikołajOlszewski
11
ogólnegowyzwolenialudzkościspodniewolireligii,któratłamsitaknaturęjednost-
ki,jakwiększośćspołeczeństwazepchniętegodogminuizaprowadzeniaładu
opartegonarozumie,któryprzyczynisiędoznacznegoiszybkiegopostępuludz-
kości.
Berkeleyzdajesobiesprawęztego,żepunktemwyjściarozumowaniawolno-
myślicieliazarazempodstawowymargumentemnarzeczichstanowiskasątrudne
dozakwestionowaniawartościrozumu-prawdyiwolnościorazichnegatywne
korelaty:walkazfałszemwpostaciprzesądu-uprzedzeniaorazzniewolenie.Nie
możnazatemwalczyćzwolnomyślicielami,negującrozumiwolność,alemożna
zasadniezapytać,czyrozumnaprawdęjestpostroniewolnomyślicieliorazczyto,
cooniproponują,jestprawdziwąwolnościąidrogądodobrajednostkiiludzkości.
CodozasadniczegorozstrzygnięciaBerkeleyniemawątpliwości,prawdziwyro-
zumiwolnośćsąpostroniechrześcijaństwa.AutorAlkifronaniemateżzłudzeń
codomożliwościautentycznegodialoguiprzekonaniawolnomyślicielidopraw-
dy:seriarozmówniekończysiężadnąwspólnąkonkluzją.Pokonfrontacjiopo-
nencirozchodząsięniewzruszeniwswoichwcześniejszychpoglądach.Jakjuż
wspomniałem,prawdziwymadresatemdialogówniesąwolnomyśliciele,aleludzie
stojącyzboku,milczącawiększość,któramożestaćsięichofiarą.Stądteżważną
częśćstanowianalizaargumentacjiwolnomyślicieli.Alkifronmabyćszczepionką
przeciwideomwolnomyślicielskim,pokazywaćsłabośćiszkodliwośćichargumen-
tów.Berkeleybierzepoduwagęzarównostronęmerytorycznąichtwierdzeń-ich
poprawnośćformalnąiprawdziwośćmaterialną,jakteżwymiarretoryczny,środ-
kiprzyktórychpomocywolnomyślicielestarająsięprzekonywaćdoswoichracji
-tenwymiaranalizprzeprowadzonychwAlkifroniejestzresztąnajciekawszy
zpunktuwidzeniawspółczesnegoczytelnika.
Berkeleydostrzega,żekwestiąpodstawowądlawolnomyślicielijestprzekona-
niepostronnych,żerozumiwolnośćsąpoichstronie.Pierwszympolemwalki
jestsamjęzyk,określenia,przyjakichpomocynazywasięczyidentyfikujestrony
konfliktu,azwłaszczawolnomyślicieli.Berkeleyopisującto,stosujepojęciesiły
języka,trafna-takmerytorycznie,jakretorycznie,czyliprawdziwaichwytliwa
-nazwajestpierwszymkrokiemwperswazji,usposabiaodbiorcępozytywniebądź
negatywnie.Itakokreślenie(wolnomyśliciel>,odwołującesiędoideałunieskrępo-
wanegoniczymodkrywaniaprawdy,którydrogijestwszystkim,orazkojarzącesię
zwolnościąirozumem,niekwestionowanymiwartościami,skłaniadowstępnej
przychylnościdosekty,przypisujezgórydolepszejstronybarykady-zaliczado
obrońcówwolnościiludzimądrych22.Tymczasemfaktyczniejesttotylkourosz-
czenie,wolnomyślicielesąprzekonaniowłasnejwyższościimądrościwstosunku
22Podobną,mylącąfunkcjęmożeteżspełniaćtermindeista,kojarzącysięzwiarąwBoga,
afaktycznienazywającyludzioddalającychsięodniej(I,12).
