Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Alkifron-pierwszyzdekonstruowanyfilozofoświeceniowy-MikołajOlszewski
7
padająwtekścieprzeważniezustAlkifronaorazMandeville>owi5,któregorzecz-
nikiemjestLizykles,zwłaszczawDialogudrugim.Pozanimiwspomniećnależy
oHobbesie6,Tindalu7,Hutchesonie8,Tolandzie9orazBrowne>ie10.
ByzamknąćkwestiehistorycznezwiązanezAlkifronem,należywspomnieć
ojegorecepcjiprzezwspółczesnychorazocenach,jakieformułowalinajegotemat
historycyfilozofii.JużilośćwydańwXVIIIwiekudziełaBerkeleya11,świadczy
ojegopoczytności,przewyższającejujegowspółczesnychuchodzącedziśzakla-
sykęfilozofiiświatowejTraktatozasadachpoznanialudzkiegoczyTrzydialogimiędzy
5BernardMandevillejestnajlepiejznanympolskiemuodbiorcyantagonistąBerkeleyazapośred-
nictwemprzekładujegogłównegodzieła,czyliBajkiopszczołach(1714).Mandevilległosiłwniej
paradoksalnątezęgłoszącą,żewadyizłepostępkijednostek,takiejakhazard,rozwiązłość,przyczy-
niająsiędodobrobytuogólnego,ponieważnapędzająkoniunkturęekonomiczną.Berkeleyodebrał
rozważaniaMandeville>ajakoapoteozęamoralizmuipoświęciłjegokrytyceDialogdrugi.
6ThomasHobbesjestkrytykowanyniejakoprzyokazjiMandeville>a,jakorzecznikegoizmu,
swegorodzajuprekursorapologetywad.
7MatthewTindal(1657-1733)byłgłowąangielskichdeistów,zwykształceniaprawnik,jego
najważniejszymdziełembyłdialogChristianityasOldastheCreation,ortheGospel,aRepublication
oftheReligionofNature(1730)-apologiareligiinaturalnej.Tindalgłosiłwnim,żeprawoBożejest
wpisanewrzeczywistośćstworzonąprzezBogaijestono,podobniejakBóg,poznawalnerozumo-
wo.Tapoznanarozumemreligianaturyjestmiarąiprawzoremdlareligiiobjawionych,wtym
chrześcijaństwa,któresąwłaściwiejejpowtórzeniemipowinnybyćocenianewedługswojegopier-
wowzoru.KrytykiTindalaodnaleźćmożnawDialogachpiątymiszóstym.
8FrancisHutcheson(1694-1746),filozofirlandzki,jegogłównymdziełembyłoAnInquiryinto
theOriginalofOurIdeasofBeautyandVirtue(1725).KrytykaHutchesonaznalazłasięwDialogu
trzecimzuwaginajegopokrewieństwozestanowiskiemShaftesbury>ego.Hutchesonbroniłtego
ostatniegoprzedzarzutamiMandeville>a,któregoegoizmkrytykował,samwypracowałsystemetyczny
opartynaprzeświadczeniu,żeodczuciamoralnesączymśzapisanymwnaturzeczłowieka.
9JohnToland(1670-1722),deistapodobniejakTindal.JegogłównedziełotoChristianityNot
Mysterious(1697),potępioneiskazanenaspalenieprzezParlamentwDublinie.Tolandgłosiłwnim,
inspirującsiępismamiLocke>a,SpinozyorazHobbesa,żechrześcijaństwoniemożezawieraćżad-
nychtajemnic,prawdniedostępnychrozumowi,natejpodstawiepostulowałoczyszczeniegoprzy
pomocyrozumuztreścidogmatycznych.Stądwjegodzielepróbyegzegezyracjonalistycznejoraz
krytykitekstubiblijnego.Takprzetworzonareligiamiałasłużyćjakonarzędzieutrzymaniaporząd-
kuspołecznego.Niestety,wedługTolanda,religieobjawione,zwłaszczachrześcijaństwo,niespełnia-
jądobrzetejrolizuwaginasłabośćkleru,któryjestopornywobeckryteriówracjonalności,apoza
tympochłoniętyaktywnąpolitykąirealizacjąosobistychambicjiksięży.PrzeciwkoChristianityNot
MysteriouszwróconesąfragmentyDialogówszóstegoorazpocząteksiódmego(1-4).
10PeterBrowne(1666-1735),teologirlandzki,wykształconyizwiązanyzTrinityCollege
wDublinie,biskupCork,profesorBerkeleya.Jegozasadniczympunktemzainteresowańbyłakwe-
stiapoznawalnościBoga.BrownekrytykowałTolanda-ALetterinAnswertoaBookentitledChri-
stianityNotMysterious(1697)-twierdząc,żeczłowiekjestwstanieczęściowo,analogicznie,po-
znaćBogaiżetakieniepełnepoznaniemożebyćzasadnąpodstawąwiaryweń.Wydawaćbysięzatem
mogło,żeBrownestałpotejsamejstroniebarykadycoBerkeleywsporzezwolnomyślicielami,
jednakżeBerkeleydostrzegłwteoriianalogiiwwydaniuBrowne>amożliwyargumentprzeciwreligii,
czemudałwyrazzDialoguczwartym.
11Zob.niżejNotaredakcyjna.
