Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Wprowadzenie
Omilanowska,wypracowaniewłasnegostylubyłoszczególnieważnedlanarodów
aspirującychdojakiejśformysuwerennościpolitycznejoraztych,któremiały
poczuciemarginalizacji(NiemcyiRosja)22,gdyżstanowiłodowódpotwierdza-
jącyichistnienieiwartość.
WPolscepostulatystworzeniastylunarodowegopojawiłysięnajpierw
warchitekturze-sformułowanojewlatach60.XIXwieku,azaczętorealizo-
wać20latpóźniej.Próbowanozaadaptowaćdopotrzebwspółczesnychjeden
zestylówhistorycznych,takichjakgotykwiślano-bałtyckiczyrenesanspolski,
alboskonstruowaćstylnarodowywoparciuosztukęludową.Wtejostatniej
kategoriinajwiększąpopularnośćzyskałstylzakopiańskiStanisławaWitkiewi-
cza,który-jakosilniezakorzenionywfolklorzePodhala-ztrudemdawał
sięzastosowaćwinnychczęściachkraju.Przed1910rokiempojawiłsięnowy
wariantstylunarodowego:stylswojskialborodzimy,inspirowanyarchitekturą
wernakularnąimałomiasteczkową.Poodzyskaniuniepodległościoczekiwano
rozkwitustylunarodowego,któryjakostylpaństwowy,obowiązującyprzy
odbudowiekrajuzwojennychzniszczeń,miałsięprzyczynićdointegracji
trzechzaborów.Jednakwciągulat20.stałosięjasne,żeżadenzistniejących
wariantówstylunarodowegonienadajesiędobudowymonumentalnychgma-
chówpublicznych-wtymwypadkuniezastąpioneokazałysięuniwersalne
wzoryarchitekturyklasycznej.Dlategookołoroku1930zainteresowaniestylem
narodowymwarchitekturzewłaściwiewygasło23.
Wsztuceużytkowejpierwszymstylemnarodowymbyłstylzakopiański,
któryoddziaływałnietylkonaarchitekturę,aletakżesprzętarstwo,ceramikę,
fürKunstgeschichte,Kraków-Monachium2006;M.Omilanowska,Architekturanarodowaczy
państwowa?StylenarodowewarchitekturzeeuropejskiejXIXipoczątkuXX,w:eadem,Kreacja,
konstrukcja,rekonstrukcja:studiazarchitekturyXIX-XXIwieku,InstytutSztukiPAN,War-
szawa2016,s.11-36(pierwszawersjategoartykułuzostałaopublikowanajako:Nacjonalizm
astylenarodowewarchitekturzeeuropejskiejXIXipoczątkuXXwieku,w:Nacjonalizmwsztuce
ihistoriisztuki1789-1950:materiałyzkonferencjizorganizowanejprzezInstytutSztukiPolskiej
AkademiiNaukiStowarzyszenieHistorykówSztukiwdniach5-7grudnia1995r.wWarsza-
wie,red.D.Konstantynów,R.Pasieczny,P
.Paszkiewicz,InstytutSztukiPAN,Warszawa1998,
s.145-155).
22M.Omilanowska,Architekturanarodował,op.cit.,s.13.
23Opieramsiętunaostatnioopublikowanychartykułachpoświęconychproblematycepol-
skiegostylunarodowegowarchitekturze:M.Omilanowska,Kreacja,konstrukcja,rekonstruk-
cja…,op.cit.Omilanowskapodajeobszernywybórwcześniejszejliteraturyprzedmiotu,dlatego
wtymmiejscuprzywołamtylkodwienajważniejszeprace:A.K.Olszewski,Przeglądkoncepcji
stylunarodowegowteoriiarchitekturypolskiejprzełomuXIXiXXwieku,nSztukaiKrytyka”
1956,nr3-4,s.275-372;idem,Nurtdekoracyjno-ekspresjonistycznywarchitekturzepolskiej
wlatach1908-1925(tzw.„szkołakrakowska”),w:Zestudiównadgeneząplastykinowoczesnej
wPolsce,red.J.Starzyński,ZakładNarodowyim.Ossolińskich,Wrocław-Warszawa-Kraków
1966,s.71-128.
